2008-04-16.
1.
Eka tidyondzo timbirhi leti hi hundzeke eka tona hi dyondzile hi ndhambhi leyikulu ya mati na xihondzo xa Babel. Hi ndhambhi leyi nga ta emisaveni hinkwayo, Xikwembu xi herisile vanhu hinkwavo ku sala 8 ntsena. Xikwembu xi endlila mhaka leyi hikwalaho ka swidyoho swo biha leswi a va swi endla. Xikwembu xi ponisile Noa ni ndyangu wa yena hikuva Noa a a rhandza no tirhela Xikwembu. Xikwembu xi tirhisile vanhu lava va 8 ku aka rixaka rintshwa ra vanhu emisaveni. Xikwembu xi va byerile ku hangalaka na misawa hinkwayo. Nakambe vanhu lava va tshike ku yingisa Xikwembu va tshama ndhamu yinwe. A va lava kuti endlela vito, kutani va sungula ku aka xihondzo lexi a xi fanele kuya fika ematilweni. Xikwembu xi herisile makungu ya vona hi ku chincha ririmi ra vona ri va tindzimi to tala to hambana-hambana. A va ha zanga va twisisana. Kutani vanhu va avanile hi ntlawa kuya hi ku hambana ka tindzimi ta vona. Hi ku famba ka nkhari ntlawa wun’wana na wun’wana wu vumbile rixaka ra wona.
2.
Kambe Xikwembu xi vonile timbilu ta vona, xi vonile leswaku timbilu ta vona a ti navela swilo swa misava. A ku ri na vatsongo lava a va hisekela ku famba na Xikwembu. Kambe Xikwembu a xi ri na ku navela embilwini ya xona kuva ni vanhu lava a xi ta va ni vuxaka bya le kusuhi swinene byo fana na lebyi a xi ri na byona na Adamu na Evha vanga se wela exidyoheni. Xikwembu xi fana swinene na hina, Hi lava ku va na vana lava nga ta hi rhandza no hi xixima. Hikokwalaho vambirhi va tekana kutani va tshama swin’we kutani vatswala n’wana kumbe vana lava lumbaka vona ntsena. Kutani Xikwembu xi langutisile emisaveni hinkwayo, kutani xi kuma munhu loyi a a xirhandza hakunene, kutani Xikwembu xi kunguhata ku tirhisa n’wanuna loyi na nsati wa yena. Lava a va fanele ku tswala vana lava a va fanele kuva rixaka leri rhandzaka no tirhela Xikwembu. Xikwembu xi kunguhatile ku va nyika tiko leri nga ra vona, laha a va nga fanelanga kuva na rixaka leri nga rhandziki Xikwembu exikarhi ka vona. Eka tiko rero Xikwembu a xi lava ku pfuxa rixaka leri chavaka no xi rhandza. A xi rhandza ku tirhisa rixaka leri tani hi rivoningo eka tinxaka letin’wana hinkwato. Hi mukhuva wa lawo a xi lava ku kokela tinxaka le tin’wayana eka xona.
3.
Vito ra wanuna loyi Xikwembu xinga kunguhata ku n’wi tirhisa a a ri Abram. Nsati wa yena a a ri Sarai. Kutani Xikwembu xi vulavula na Abram siku rin’wana, hi dyondza eka Genesa 12: 1-6:
Xikwembu xi te eka Abrahamu: “Huma etikweni ra wena, na le rixakemi ra wena, na le ndlwini ya tatana wa wena, kutani uya etikweni leri ndzi nga ta ku kamba rona ‘ndzi ta ku endla tiko lerikulu, naswona ndzi ta ku katekisa; ndzi kurisa vito ra wena, na swona u ta va nkateko. Ndzi ta katekisa lava nga ta ku katekisa, ndzi rhukana lava nga ta ku rhukana, kutani vanhu hinkwavu emisaveni hinkwayo va ta katekisiwa hikwalaho ka wena.” Kutani Abram a huma hi laha Xikwembu xi n’wi leriseke ha kona, kutani Lot a famba na yena. Abram a a ri na malembe ya 75 loko a huma e Harani. U tekile nsati wa yena Sarai na ntukulu wa yena Lot, na rifuwo ra yena hinkwaro’ na hinkwavo lava a a ri na vona e Harani, va huma va ya etikweni ra kanana, va ya fika.
4.
Ku ve mhaka yo tika eka Abram ku hambana no siya maxaka ya yena etikweni ra Uri. Nkarhi wun’wana Abrahama a nga va a ve na ku chava ku ya etikweni rin’wana ro kala anga tivi munhu. Xana a va nga ta n’wi dlaya ni ndyangu wa yena hinkwawo? Xana a va nga ta n’wi tekela nsati wa yena? Kharhi wun’wana maxaka ya yena ma ngava ma n’wi khongoterile leswaku a nga rhurhi a tshama ma ku: “Abrahamu u swi tivise ku yini leswaku hakunene Xikwembu xi vulavurile na wena?” ‘U yo swi ehleketa?’ hikwalaho ka yini xi nga vulavulanga na hina? Ha yini u ti endla wo antswa ku tlula hina?” xana Xikwembu xi nga za xi ku endla tiko lerikulu?” Makwerhu swa ha ri tano na namuntlha. Loko hi ya ekerekeni siku na siku kambe hi nga cinci; vanhu a va hi tekeri nhlokweni, kambe loko ho hambana na vutomi lebya khale, vanhu lava hi rhenzeleke va sungula ku swi vona hi xihatla. Loko hi yima kuphuza, kudzaha, vuoswi, ku yiva, ku hleva, na ku hemba, vanhu va sungulu ku hi hlundzukela. Loko hi huma etikweni lera khale ra vudyoho, hi nghena etikweni ra vutomi byo tenga, vanhu va khunguvanyeka. Va sungula ku vutisa va ku: “U anakanya leswaku wova mani wena?” “U ta tsandzeka ku hanya eka tiko lero tenga”. “Ku nga ri kangani u ta tlhela u vuyela endzhaku, eka hina.” “U tshika na ku pahla, na ku khongela swikwembu swa wena?” U ta khomiwa hima vabyi, n’wana wawena u ta vabya a fa, kutani u ta tlhela u tsutsu mela eka hina”. Yesu Xikwembu xa wena a xi nga swi koti ku ku sirhelela.
5.
Ku hava le xi nga sivela Abrahamu ku huma. U fularherile hinkwaswo, a teka nsati ni malandza ya yena a kongoma eKanana. U tiyiserile a famba a kondza a ya nghena endzeni ka tiko ra Kanana hi ku rhangeriwa hi Xikwembu. Loko a nghenile a kambisisile tiko matlhelo hinkwawo ku vona hi laha Xikwembu a xi tshembisile ha kona, kutani siku rin’wana ku humelele mhaka yo hlamarisa, hi yi dyondza eka ndzinana ya 6 na 7:
“Abrahamu u fambile a tsemakanya tiko kuya fika e More ka misinya yo kula swinene ya minkuhlu eXikema. Enkarhini wolomo Vakanana a va ri endzeni ka tiko, kutani Xikwembu xi humelela eka Abram xi ku: “Tiko leri ndzi ta ri nyika mbewu yo huma eka wena (n’wana), kutani a akela Xikwembu altari hikuva xi humelerile eka yona”.
Xikwembi xi tsakisiwile hi Abram hikwalaho ka ku yingisa, na ku xi tsemba leswaku a xita n’wi sirhelela etikweni leriya ra khombo swinene. U kombisile ku tshemba Xikwembu hi ku tsemakanya exikarhi ka tiko. A nga ti endlelanga xindzhawana na vanghana a tumbela ka xona. Xikwembu xi n’wi langutisile kutani xi tsaka hiyena. Loko xi te: “Ndzi ta nyika tiko lero eka mbewu ya wena”, a xi vula vana va yena, ni vatukulu, ni va tukulu xinguwe va yena. Xikwembu xi tlhele xi tikomba eka Abram, ku tiyisisa leswi xi n’wi tshembiseke ka ha ri eku sunguleni. Hi swona leswi Xikwembu xi nga ta swi endla eka wena na mina loko hi xi landza hi timbilu ta hina hinkwato. Xa vulavula ha kanyingi etimbilwini ta hina na hi Rito ra xona ku hi tiyisa endleleni ya hina. Kutani Abram akela Xikwembu altari, a xi hisela magandzelo, ku kombisa ku khensa na rirhandzu. Endzaku ndzi ta ku hlamusela hikwalaho ka yini hi nga ha hisi swihari tani himagandzelo namuntlha.
6.
Kambe Abrama a hi minkarhi hinkwayo vutoni a byi n’wi olovela. Ku humelele dyandza rikulu e kakana kutani Abrama a rhurhele Egipita, kutani a ya kuma swakudya yena na swifuwo swa yena, na vanhu va yena. Kutani ku humelela mhaka yo vavisa kwale Egipita, hosi ya tiko ra Egipita yi vutla nsati wa Abram, Sarai, kuva nsati wa yona. Xana Abrama na vanhunyana va yena a va ta endla yini leswi a ku ri hosi ya matimba no chavisa na mavuthu. A kova ku a khongela ntsena eka munghana wa yene wa le tilweni loyi a n’wi vitaneke. Kutani Xikwembu xi lamulela Abrama hi ku ba kosi swin’we ni ndyangu hi makhombo, hiloko hosi yi tlherisela Sarai eka Abrama. A n’wi pfumelela ku teka no hlayisa tinyimpfu, timbuti tikamela, timbongolo na tihomu leti a n’wi nyikile, hi loko Abram a huma Egipita a pfundzile kutlula ekuteni kayena.
7.
Kutani u ta tsundzuka hi laha Loti n’wana wa makwavo wa Abram Huri, loyi a humeka na yena etikweni ra Harani ku kongoma ekanana. Eku sunguleni swi fambile kahle, na swona Abrama a tsaka hikuva a va bula swin’we no kombisana. Ha vambirhi ka vona Abrama na Loti a va ri va fumi swinene. A va fuwile tinyimpfu, timbuti, timbongolo na tihomu. Madyelo ya swifuwo a ma nga va ringani kutani varisi va vona va sungula ku holova na kulwa Mhaka leyi yi tise timholovo emixaxeni ya vona Abram a fanela ku endla xo karhi. Ahi dyondzeni ko eka Genesa 13:8-18:
“Kutani Abrama a ku: “Ku nga vi na ku holova exikarhi ka mina na wena, hambi exikarhi ka varisi va hina, hikuva hi vamakwerhu a hi hambanisi minxaxa, loko wena uya evokweni ra ximatsi, mina ndzi taya e vokweni ra xinene, loko uya exinene mina ndzi taya eximatsini.”
Kutani Lota a tlakusa mahlo a vona mananga ya Yordani leswaku a maregiwa kahle ku fana na ntanga wa Hosi. Ku fana na tiko ra Egipita hi tlhela ra Zoare (Sodoma na Gomora a yi nga se herisiwa). Kutani Lota a hlawula enkova wa Yordani hi tlhelo ra vuxa, kava loko va hambana. Abram a tshama etikweni ra Kanana, kasi Lota yena a tshama exikari ka madorapa, a akile mintsonga ya yena kusuhi na Sodoma. Va aka tiko vale Sodoma a va hombolokile ngopfu emahlweni ka Xikwembu, a va endla swidyoho swo chavisa emahlweni ka Xikwembu. Edzhaku ka loko va hambonile Lota na Abram, Xikwembu xi ku eka Abram: “Tlakusa mahlo ya wena u languta en’wa lungwini na le dzongeni, vuxeni nale vupeladyambu. Hinkwaro tiko leri u ri vonaka ndzi ta ku nyika rona wena ni mbewu ya wena hi la ku nga heriki. Ndzi ta andzisa mbemu ya wena ku fana ni ntsuri wa misava leyi. Loyi a nga kota ku hlaya ntshuri wa misava, u ta kota na ku hlaya vana va wena. “Famba-famba etikweni hinkwaro hikuva ndzi ku nyikile rona”. Kutani Abrama rhurhisa mintsonga ya yena a ya aka mintsonya yi kulukumba ya le Mamre, e Hebron, laha anga akela Hosi Xikwembu altari”.
8.
Mudyondzi loyi a rhandzekaka, loko no; langutisa vutomi bya va Kriste unga hlamala. Va Kriste vo tala va hanya tani hi laha swi fanelaka ha kona evuton’wini bya Mukriste, a va phuzi, a va dzahi, na swona a va oswi. Vanghena kereke hi mfanelo no nyikela. Va nga va va rhangeri kumbe ku tlanga tikatara, va xiximiwa hi un’wana na un’wana. Kambe loka swita eka swilo swa misava-ngapfu-ngopfu mali, va hundzuka vanhu van’wana. Va lwisana ni va makwavo hikwalaho ka mali. Va endla vubihi byin’wana na byin’wana leswaku va tifumisa, vangari na mhaka na makwavo un’wana, ntsena loko vona vaya emahlweni vati fumisa. Iva tsongo va Kriste vo fana na Abrahama. Abrahama a a ri wanuna wa xiviri loyi a nga vitamiwa hi Xikwembu kuya eKanana. Lota a a nga vitaniwanga a yo landza Abrahama. Lota a nga tshembhisiwanga tiko, kambe ku tshembhisiwile Abrama. U te: “Eka wena ni va tukulu va wena ndzi ta mi nyika tiko”.
Loko va sungurile ku holova Lota a a fanele a te: eka Abrahama: “Munghana, hi wena unga tshembisiwa tiko, hlawula lomu u lavaka kuya kona, mina ndzi ta ti yela kun’wana. Kambe anga swi endlanga, loko Abrama a n’wi nyikile nkarhi wo hlawula u lo vutla. U hlawurile endzawu leyo nona etikweni hinkwaro himavonele ya yena, laha ku naka timpfula hinfanelo na rihlaza rinyingi, kambe Xikwembu a xi ri na plano yo herisa tiko leriya. Abrahama a a ri mukhongeri wo hlawuleka, a a rhandza Xikwembu kutlula swa misava. Hikuva a a rhandza Xikwembu, u rhandzile ni vanhu van’wana na Lota a ku: “Rhanga u hlawula”. Ha kanyingi a hi swi andle etikereni hi tisonto, a hi tirheli leswaku hiwela eka Abrahama kumbe eka Lote.
9.
Xana kuve wihi mbuyelo wa ku hlawula ka lava mbirhi? Hidyondzile leswaku Xikwembu xi tlherile xi ku eka Abrama: “Tlakusa mahlo ya wena u longuta en’walungwini edzongeni, evuxeni na le vupeladyambu, tiko hinkwaro leri u ri vonaka ndzi ta ri nyika wena, ni mbewu ya wena hi laha ku nga heriki”. A hi fanelanga ku chavisiwa ha nchumu hikuva loko hi endla leswinene lavo biha va ta hi tekela switshembhiso swa hina. Xikwembu a xi nge swi pfumeleri, kambe xi ta hetisisa switshembhise swa xona. Xana ku humelerile yini hi Lota? Xana a nga va a pfundzile no kateka ku tlula Abrahama? Eku sunguleni swi fambile kahle, va songile ni matshanga ya vona vanghena etindwini ta maribye etikweni na Sodoma. A ku ri makungu yo biha a vanhu va Sodoma a va hombolokile ngopfu, va kuthyeterile ndyangu wa Lota ku nghena eka swona. Nala u nghenile a hlasela no vutla ntsindza wa vona hinkwawo, na vana na swilo swa vona hinkwaswo. Loko Abrama a swi twile u hlomile nyimpi a ya kutsula Lota ni vanhu va yena, a va tlherisela e Sodoma kambe va sodoma va yile emahlweni va endla swo biha ku fika laha ku nga hlaseriwa ntsindza wa Sodoma hi ndzilo wo huma etilweni. Xivangelo xa ku pona ka Lota ni munti wa yena, na vanhwana va vona vambirhi, kuve hi Abrahama a nga khongotela tintsumi hi xa tolo. A hi hlawuleni sweswi vamakweru kuva va Kriste vo fana na Abrahama.
10.
Vanhu va ta hi hleka hikuva hi nga hoxi xandla eka swilo swa misava. A hi khongeleni hi nga se teka goza, hi nga weli eka xilo lexi hi vonaka ku onge xikahle. A hi yingiseni Xikwembu, hi tshika vanhu va hleka, hina hi ta hleka eku heteleleni loko hi ta ti phina hi mikateko ya Xikwembu va sandzi va lahlekeriwe hi hi nkwaswo leswi va swi pangeke.
//////////
TAP FOR COPY (DOWNLOAD) OF: Abraham xiyenge xa 1