Paseka, Getsemane, Khomiwa; Luk 22:7-53

Xikombiso dyondzo lexi xi angarhela Paseka yo platelete leyi Yesu a ngava na yona na va dyondzisiwa va yena, ku tshoveka ka moya wa yena hi kwalaho ka Getsemani, na ku xengiwa ka yena hi Yudasi xikan’we no khomiwa ka yena.

A. KU TIYISELA KA YESU KU KONGOMANA NA XIHAMBANO

1. Loko hi nga si tirhana na mhaka leyi I swa nkoka ku tekela enhlokweni leswaku u hlangane njhani na xiyimo lexi, na kambe miehleketo ya yena yi ve njhani. Luka 9:51: kaku loko nkarhi wa ku tlakusiwa ka yena wu lava ku fika, a tiyisa mombo wa yena kuya Yerusalema, Esaya 50:7: leswi Hosi Yehovha a taka ndzi pfuna, a ndzi helanga mbilu loko va ndzi rhuketela, ndzi endlile mombo wa nga swa nga hi ribye, hikuva ndza swi tiva leswaku ndzi nga ka ndzi nga khomisiwi tingana. 
2. Eka Swikombiso hi nkwaswo hi vona ku tiyimisela ka Yesu ku hetisisa ku rhandza ka tatana wa yena, hi ku tinyikela mavokweni ya va lala ku ya eku vambiweni hikwalaho ka swi dyoho swa vanhu hinkwavo. Hundzuluxa wu n’wana wa Esaya 50:7 wu hlayeke hi ndlela leyi: “ndzi endlile mombo wa nga swa ngi hi ribye”. Ribye I ribye ro tiya swinene, loko u ma fayanisa swin’we maribye lawa ya humesa ndzilo lowu u nga endlaka na ndzilo wo wu tirhisa, loko hi hlanganyisa matsalwa lawa hi nga kuma leswaku: “Yesu u endle mombo wa yena tani hi ribye kutani a kongoma kuya e yerusalema kuya eku vambiweni.”
3. Hi ku endla leswi u veka xikombiso xa kahle eka hina, hikuva na hina hi ta hlangana na swona swiyimo swo tika hikwalaho ka yena; laha hi nga tava hi ri wexe hi lumbetiwa no xanisiwa hi vanhu lava nga riki na Xikwembu na lava ti vulaka va kreste kambe va hanya vutomi bya misava.
4. Tiva leswaku loyi ka hari yena Yesu loyi a nga basisa va nhlokonho, a pfuxa va fi, kambe sweswi u tiyisa mombo wa yena wu va ribye ku ti lulamisela xiyimo xo tika xo ya eku vambiweni, lexi a nga langutana na xona.
5. Vutomi bya Mukreste a hi mi nkarhi hinkwayo byi nga na “ku kwetsima ka n’weti na swiluva swo saseka”, kumbe ku va minkarhi hinkwayo munhu a ambala ku n’wayitela, hikuva vutomi byi lava munhu a va na ku tiyimisela no tiya tani hi ribye eka swiyimo swi n’wana ku endla ku rhandza ka Xikwembu, hambi swi nga lava nxavo wo karhi. Minkarhi yi n’wana sathani u tisa swiyimo swo tika ku onha vuxaka bya hina na Xikwembu. Swi nga ta ka hina hi loyi hi n’wi rhandzaka swinene, kambe a hlohlotela hi sathani ku hi susa kule na Kreste. Hi fanele ku ala hi ku lwisana hikuva hi rhandza Yesu swinene. Loko hi yimela Yesu, ku na vo tala lava nga ta rhandza ku hi vamba hi marito ya vona yo tika. Marito ya vona ya ta ku tlhava ku fana na swipikiri leswi nga vamba Yesu exihamban’weni kambe u nga hlweri ku endla leswi Yesu a nga ta swi nghenise embilwini ya wena. Yana emahlweni, endla xikandza xa wena onge i ribye hikuva hi yona ndlela ya ku hlula.

B. MAHANYELO YA YESU (HLAYA LUKA 21:37,38)

Ndlela leyi Yesu a hanya hi yona a ku ri ya vutomi byo olova swinene. Hosana ya tilo a ti nyika ku tlela e ntshaveni e maribyeni ni Vusiku. Na nhlikani a dyondzisa vanhu Tempeleni, kambe loko ri pela, va yingiseri va yena va tlhelele emakaya ya vona laha va nga ta hlamba milenge ya vona va susa nyuku wa siku, va tiphina hi swakudya swo kufumela, kutani va ti lata eka mubedo wo kufumela va etlela vurhungo byo rhula, va sirheletiweke eka xirhami na mpfula. Loko a ri Yesu yena, a nga ri na kaya ro kufumela. Hikwalaho a famba mpfhuka wo leha ku ya entshaveni ya Murhi wa mutlhwarhi laha ku ngo va na maribye na mirhi, n’wana wa xikwembu, a ti funengete hi nguva ya yena, kutani a etlela e hansi, a karhele eka ntirho wa siku. Loko ri xa a ri eka ntirho wa yena wa le Tempeleni. A nga ti laveli ku kufumela ka yena. Xana ha ti yimisela ku rhumeriwa e kule ku ya xaniseka leswaku va n’wana va kuma ku ponisiwa ke?

C. YESU A XENGIWA HI YUDASI (HLAYA LUKA 22:1-6)

1. Nkarhi wa ntirho wa Yesu eka vanhu, hi ku va dyondzisa, ku va horisa, ni ku humelerisa Tatana eka vona, a wu fikile makumu. A ku ri nkarhi wa ku endla leswi a fanele ku endla swona, ku nga ku nyiketa vutomi bya yena leswaku munhu a ta vuyelela na Xikwembu.
2. Sathani, hi tlhelo leri n’wana, a ti lulamisele ku herisa vutomi bya yena, a ri karhi a ehleketa leswaku hi ku endla tano u ta hundzula mpfumo wa xikwembu no wa wisa. Hikwalaho a nga lulamisa valandzeri va yena ku endla ntirho lowu wa munyama,, va nga lava, va prista lavakulu, vatswari, na mulandzeri un’we wa Yesu, Yudasi isikariyota. Va prista va rhangela pfhumba leri vari na xikongomelo xo khoma Yesu e xi hundleni leswaku vanga kavanyeta hi ntshungu, Yudasi loyi a tiva leswaku navusiku Yesu u le kwihi, u vone nkarhi wo wu tirhisa kutani a va tshembhisa leswaku u ta va rhangela ku ya n’wi komba, loko ntsena va nga kota ku n’wi hakela makume manharhu ya tipondo. ( Matt 26:15 ).
3. Lexi xi ve xihoxo xo chavisa lexi a xi endleke. Ku ringana malembe manharhu a famba na Yesu hinkwako lomu a ya kona, a yingisela mahala marito ya vutomi lawa Yesu a ma dyondzisa, ku tiyisiwa, ku tlakusiwa, a ri loyi a nga vona masingita hinkwawo lawa Yesu a ma endleke, u ti twele rirhandzu no hlayiseka eka Vukona bya Yesu. Kambe sweswi ku nga ri na xivangelo, a hundzukela Yesu ku n’wi xenga; ku fana na mbyana leyi lumaka voko ra la yi phamelaka siku ri n’wana na ri n’wana. Hosi yi n’wi vule “nwana wa ku lahleka” ( John 17:12 ), na kambe hosi yi vule leswaku a swi a ntswile loko a nga velekiwanga.
4. Hikwalaho ka yini Yudasi a endle leswi? Swa ti komba leswaku e mbilwini ya yena a nga ri mudyondzisiwa wa Yesu. Xikombiso: a ri mukhomi wa nkwama wa va dyondzisiwa wa mali a ri muhlayisi wa yona. Eka mali leyi vanhu a va nyikela Yesu ku xava swakudya na mpahla, a ti pfuna hi yona eka minkarhi yi n’wana. Hi yena wo sungula ku landzela loko n’wasati Mariya a chela Yesu hi mafurha ya nxavo wo durha swinene, hi ku komisa a rhandza swa misava leyi a nga rhandzi Yesu.
5. Hi fanele ku ti langutela leswaku hi nga kayiveli tintswalo leti Yesu a hi kombisaka tona. Minkarhi hinkwayo loko hi tsan’wa tintswalo leti hi ku ti omisa nhloko hi endla swilo hi ku navela ka hina, hi pfumelele ha ka ntsongo moya wa Yudasi eka hina ku fikela loko sathani hi yexe a hi nghenelaka ku hi herisa hi nkwaswo leswinene swa Xikwembu, hikuva hi sukile eka tintswalo ta ngati ya Hosi Yesu ( Heb 10:29 ).

D. KU TIRHELA KA TATANA ENKARHINI WA XILAVEKO XA N’WANA ( HLAYA LUKA 22:7-13 )

1. Vona hilaha swisasekeke ha kona loko Tatana a avela N’wana swi laveko leswi a swi lavaka no vona hi laha N’wana a tivaka miehleketo ya Tata wa yena, ni hi laha a nga byela va dyondzisiwa wa yena leswaku hi kwihi laha va faneleke ku ya kona ku ya dya xilalelo.
2. Loko hinkwerhu hi nga ringeta ku endla ku rhandza ka Hosi, hi ta twa rito ra Hosi hi nga karhateki ha nchumu, ku hi byela leswi hi faneleke ku swi endla, tintshava ta miringo ti ta dzudzeka, hi ta pfulekela hi mapatu yo basa ya vutomi hi nga ri na mahlomulo, kutani hi ta fikelela laha hi kongomeke kona.
3. Nkhuvo wa Paseka a wu hlayisiwa no tlangeriwa ku tsundzuxa va Israel hi ta ku kutsuriwa ka vona e ka nyimpi ya Egipita. A va fanekele ku tsundzuka leswaku swi endlekisa ku yini, eka tiko leri ra vuhlonga, eka Vusiku byo kutsuriwa ka vona, a va byeriwe ku dya xikwa xo ke comela, a va fanekele ku tota ngati ya xinyimpfana tinyangweni ta miti ya vona na le tinyangweni ta ti yindlu ta vona leswaku ntsumi ya rifu loko yi hundza na Vusiku yi nga dlayi n’wana wa mativula ya vona. Muxe a nyike xileriso leswaku nkhuvo lowu wu fanekele ku tlangeriwa ku yisa ka tinxaka hinkwato leti nga ta va kona, hikwalaho vadyondzisiwa va Yesu a va ri ku lulamiseni ka Paseka.
4. Hi laha Yesu a nga hlamusela leswaku xinyimpfana lexi va Israel va nga xi dlaya etikweni xa Egipita aku ri xikombiso xa yena, loyi a nga ta fika emisaveni a va xinyimpfana xa xikwembu xo kutsula vanhu hinkwavo, na kambe a fanele ku ti nyikela leswaku a va mhamba leyi kulu yo hetelela hikwalaho ka swi dyoho swa vanhu. ngati ya swihari hinkwaswo leyi a yi halatiwa ku suka eka malembe yo hundza lavo tala a yi swi kotanga ku susa swi dyoho, kambe a ku ri xikombiso xo komba vudyoho. Ni leswaku nkarhi se a wu fikile ku ta nyikela gandzelorero eka tiawara leti landzelaka ( Hebrews 10:4 ).
5. Ku kombisa ku tinyikela ka yena eka vadyondzisiwa va yena, u teke xinkwa, a xi tshova xiva swi phemu a va avela leswaku va dya, a hlamusela: “lowu I miri wa nga wu tshoveriwaka n’wina, endlisani sweswo eku ndzi tsundzuka.” Kutani a teka xinwelo xa vinyo a xirhendzelekisa leswaku va nwa, aku: “xinwelo lexi I ntwanano lowu ntshwa engatini ya mina leyi halateriweke n’wina.” Hi ku endla leswi ntwanano lowa khale wa Paseka awu fika emakumu; kutani xilalelo xi humelerisiwa ro sungula, hilaha xa ha tlangeriwaka eka va Kreste hinkwavo eka minkarhi hinkwayo eku tsundzuka rifu ra Yesu, leswi swi fanele ku kongoma swi endliwa ku kondza hosi a vuya emapapeni.
6. Loko va hari eka swa ku dya u tlhele a va tivisa na munhu loyi a ta n’wi xenga. Loko a ta va a kombisile hi ku hoxa xinkwa xikan’we na yena Yudasi, sathani a nghena ka yena, kutani a suka eka swakudya a kongoma va prista ku ya va byela leswaku u ta va komba laha Yesu a nga kona ( Joh  13:27 ). Hosi yi swi endle hi xihundla ku fikela laha vadyondzisiwa va nga ti vutisa leswaku I mani a nga ta endla manyala ya lawa ke?. A va swi vonanga leswaku a vula Yudasi. Eka leswi hi vona rirhandzu ra Yesu eka hina hinkwerhu. Xana a swi ta va njhani loko Hosi yi nga paluxa swi hoxo hinkwaswo swa hina tani hi loko yi tiva hinkwaswo leswi nga tumbela eka hina, a swi ta hi khomisa tingana, kambe yi endla sweswo ku hi sirhelela leswaku hi ta va na nkarhi wo hundzuka hi basisiwa leswaku hi nga fani na Yudasi, hi rhwala ku biwa.

E. YESU A DYONDZISA HI VU MUNHU (HLAYA LUKA 22:24-30)

1. A swi nyumisa no khomisa tingana eka Yesu sweswo, endzhaku ka loko a yingiserile tidyondzo hinkwato no vona hilaha vanhu a va ponisiwa ha kona ku ringana malembe manharhu, vadyondzisiwa va sungule ku phikizana leswaku I mani wo antswa eka vona, na loyi a nga murhangeri. A va nga hambananga na vanhu va misava lava lwetanaka hi switulu. A va nga swi tivi leswaku ku nga si hela tiawara tingana ku tsana ka vona ku ta humela a handle. Ku va dyondzisa vumunhu bya Xikwembu, u teke nguvu ya yena a yi veka hansi, a chela mati eka xibye a sungula ku hlantswa milenge ya vona, a karhi a va hlamusela leswaku loyi a lavaka ku va lonkulu, a va mutirheli wa va n’wana a ringanisa leswaku hi yena loyi a nga lo ntsongo eka vona ( Joh 13:1-17 ). Hikuva loko va endlise sweswo siku ri n’wana etilweni va ta tshama va avanyisa matiko swin’we na yena.
2. Hi nga ndzinginisa tinhloko hikwalaho ka matikhomelo lawa ya vona, kambe hi leswi swi humelelaka eka tikereke ta hina eminkarhini leyi, laha vufundhisi va lwelaka ku va lava antswaka ku tlula va n’wana eka tindhawu leti va tirhelaka eka tona.
3. Kambe swi tlhela swi humelela na le mindyangwini ya hina laha vana va lwaka va lwela swiyimo swo fana na vatswari va vona, hi nga vula leswaku a hi lavi ku vona nuna na nsati va hanya ku fana na tiyinghwe timbirhi leti nga pfaleriwa eka hook yin’we. Xana u tshamile u hlantswa milenge ya nsati wa wena a ndzhaku ka loko a ve mintirwheni yo tala ya siku ku tirhela wena na vana ke?

F. YESU A LEMUKISA PETRO (HLAYA LUKA 22:31-34)

Yi n’wana mhaka yo hlamarisa hi leswi nga humelela eka yindlu ya le henhla loko eka Yesu na Petro. Loko Petro a twisisa leswaku ku ta va na ku khomiwa ka Yesu, a ti endla wo antswa ku kombisa Yesu leswaku u lulamerile ku nghena na Yesu hambi khotsweni, hambi kuri ku fa na yena. A langutela leswaku Yesu a n’wi ndunduzela eka ku hlambanya loku, kambe u hlamarile ku twa leswaku eka madyambu ya lawa u ta landzela Yesu ka nharhu a vula na leswaku a nga n’wi tivanga.

G. YESU LE GETSEMANE (HLAYA LUKA 22:39-36)

1. Hi nga ehleketa leswaku Yesu tani hi n’wana wa Xikwembu a tshama a ri na vutomi byo hlula eka swiyimo hinkwaswo, swi nga khataleki leswaku I xiyimo xa njhani, Ina ku na swi yenge swo tala laha ku tsariweke sweswo.
2. Loko va ri karhi va tluta hi xikepe elwandle ni vadyondzisiwa va yena, moya wa bubutsa wu faya xikepe ku fikela laha a vari ku suhi no dyiwa hi mati, Yena a etlele vurhungo a rhurile, va n’wi pfuxa va ri ni ku chava va ri karhi va n’wi sola va ku “Hosi, Hosi, a hi nchumu eka wena loko hi lova xana” loko va ha hela matimba va nga tivi lexi va nga xi endlaka, hi ku olova a tshinya xidzedze leswaku xi miyela, kutani xi miyela xikan’we kan’we. Na yena a va sola aku: “ ku kwihi ku pfumela ka n’wina ?”
3. Na kambe loko a ri Nazareth, loko vanhu va tiko va lava ku n’wi cukumeta e riweni, a va nyenga hi ku olova a famba exikarhi ka vona. Na kambe u hlongola kule mademoni ya munhu wa Gadara loyi a chaviwa ngopfu hi tiko. U fambile eka mati ya magandlati ya lwandle onge u famba laha ku omeke, loko petro a lave ku nwelela e matini wolawo, u n’wi khomile hi voko a n’wi ponisa. A nga ri na ku chava a kota ku lerisa swi yimo hinkwaswo.
4. Xana wanuna wa matimba ya hi ndlela ya leyo swi vanga ha yini a chava ku vambiwa? Xana a nga ri na rona ripfumelo hambi ku ri ku fa a nga twangi na ku xaniseka ke? Kambe yingisela marito ya yena lama nga tsariwa eka Matt 26:38 : moya wa nga wu ni gome ra ku fa, tshamani na mina kwala mi hiteka na mina.
5. Ku na buku leyi nga vitaniwa : “Fox’s Book of Martyrs” laha ku nga tsariwa switori swa va kreste vo tala lava nga fana na Yesu eka swiyimo swo karhi ku suka eka malembe yo tala yo hundza, vo tala va lovile vari karhi va sandziwa no hlekuriwa hi mintshungu, hambi swi ri tano va lovile va ri karhi va dzunisa Xikwembu no xi yimbelela, stefana xikombiso, wo sungula ku xanisiwa hi kwalaho ka evhangeli, u lovile a ri karhi a tiyisiwa hi Xikwembu xi nwipfulela matilo a vona Yesu a yimile evokweni ra Xinene ra xikwembu  ( Acts 7:54-57 ). Sweswo a swi lulamele ku n’wi tiyisa leswaku a fa rifu ra ku hlula.
6. Hikwalaho ka yini Yesu, musunguri ni mu hetisisa wa ku pfumela ka hina, a hundza eka xiyimo xo huwelela xo tika ke?
7. Ku hava munhu loyi a nga na nhlamulo eka leswi, kambe hi nga ringanyisa swintshuxo leswi: a tiva leswaku ku fa exihambanweni, a nge twi ku vaviseka ku fana na munhu u n’wana na u n’wana, kambe ku ta va na swo tala.
8. Xosungula, I ku pfumelele swi dyoho hinkwaswo swa misava, ku suka eka Adamu ku ta fika eka loyi a hanyaka ni sweswi, laha a swi ta cheriwa eka yena onge swo chuluriwa hi fanele leyi kulu, loyi a nga tshamangiki a dyoha, a ta ringa ku twa vudyoho bya ku dlaya , yena loyi a nga si tshamaka a dlaya loyi mavoko ya yena ya nga basa ya nga ri na xivati, kambe sweswi miri wa yena a wu funengetiwile hi vukhamba, mavunwa na swi n’wana swo tala swi dyoho, a ta xaniseka ku fana na munhu loyi a nga le e xivandleni xa Tihele vutomi hinkwabyo.
9. Xa vumbirhi ku avanyisa ka Xikwembu a ku ta va eka yena, ku karhiha ka Xikwembu hikwalaho ka vudyoho lebyi nga endliwa hi vanhu hi nkwavo a byi ta va eka yena, hi kwalaho a fanela ku hambanyisiwa na Xikwembu na Moya lowo kwetsima, kutani a ta hoxiwa eka munyama lowu a nga si tshamaka a va ka wona, ku karhiha loku ka xikwembu ni kusukeriwa hi moya lowo kwetsima na Tatana wa yena wa rirhandzu hi kona ku nga endla a khomiwa hi gome.
10. Hikwalaho ku ta va na ku hlaseriwa ka le ndzeni ka moya wa yena hi sathani na mavandla ya yena hinkwawo. Demoni leri a ri hlasele munhu wa le Gadara leri a ri endla leswaku munhu wa loye a ti fayetela a ti khandla miri wa yena, sweswi a swi ri ka yena, a swi ta va njhani eka yena tani hi loko sathani a ringetile ku n’wi ringa mananga leswaku a ncinca eka kungu ra Xikwembu ro fela swi dyoho swa vanhu hinkwavo, laha e Getsemani sathani u ringetile ku tisa ku chava loku leswaku Yesu a nga yi emahlweni a navela ku ya fa exihambanweni.
11. Ina, ku tava na ku xaniseka ka ku biwa ka miri, ku biwa ku kondza munhu a fa, a vambiwa exihambanweni a hayekiwa ehenhla a ri karhi a sandziwa hi vanhu lavo tala.
12. Yesu u swi tivile ka ha ri ku sunguleni leswaku u ta fanela ku hlangana na ku xaniseka loko tano eku feni ka yena, hikwalaho a hundzukeleke Tatana wa yena aku; “Tatana loko swi endleka xinwelo lexi a xi ndzi hundzi, kambe ku nga endleki ku rhandza ka mina a ku endliwe ku rhandza ka wena” eka vumunhu bya yena a hlangane na ku tsana, kambe eka vukwembu bya yena minkarhi hinkwayo u endle leswaku ku rhandza ka Xikwembu ku va emahlweni tani hi loko ku tswariwile eka Psalm 16:8 : leswaku; ndzi vekile Yehovha emahlweni ka mina hikuva I voko ra mina ra Xinene, hikwalaho ndzi nga ka ndzi nga tseka tseki.
13. Tatana wa yena u twile ku rila ka yena ku pfumala xintshuxo, kutani a rhumela ntsumi ku n’wi tiyisa, leswaku a kuma matimba yo kongoma a ya emahlweni kuya hlula xihambano lexi a xi n’wi kongomile, kutani a ya emahlweni ku khongela a ri Getsemani.
14. A hi languteni hi laha a nga kuma ku hlula ha kona: u kote ku hlula hi ku tshama a kongomisa mahlo ya yena eka Tatana, na hi xikhongelo xi hiteka. Loko a ya emahlweni ku kongoma ku khongela ku lwa e nyimpini leyi a ri ka yona, ku kondza nyuku wa ngati wu huma eka yena wu wela emisaveni ya Getsemani (V 44). Leswi hi leswi a nga hlurisa xiswona eka nyimpi yo sungula, xiyenge xa Getsemani.
15. Eka va heberu 12: 4 mutsari u lemukisa va kreste lava nga le ku xanisekeni hikwalaho ka ripfumelo ra vona aku: “a mi si ti lwela ku kondza ngati yi ko yi huma e nyimpini leyi mi yi lwaka ya vudyoho” na tshembha a ri na Yesu e Getsemani loko a tsala leswi.

H. YESU A KHOMIWA (HLAYA LUKA 22:47-53)

1. Ku vula swo karhi hi pharagirafu leyi.
2. Yudasi u rhangela lava a va rhumeriwile hi va prista ku ya khoma Yesu. A rhangile emahlweni ka vona kutani a kongoma ku endla ntirho wa yena wo n’wi xenga kutani a fika a n’wi ntsontswa. A ringanisa ku n’wi xeweta, kambe a ku ri leswi va nga twanana swona na ntlawa lowu a ri na wona, hi ku endla leswi a va byela ku: “loyi hi yena Yesu. N’wi khomeni!”
3. Petro (hlaya John 18:10) a humesa banga ra yena enkotlotweni a hlasele u n’wana wa malandza ya va prista a tsema ndleve yi suka.
4. Yesu, loyi a nga hlula nyimpi leyi e ximoyeni hi xikhongelo, a ri loyi a rhangelaka xiyimo hinkwaxo, a nga ri na ku chava kumbe ku kanakana. A swi tiva leswaku u tile emisaveni ku ta vuyelerisa munhu na Xikwembu kutani a lulamele ku endla tano. Hikwalaho a tlherisela ndleve ya loyi a tsemiweke a yi vekela enhlokweni laha a yi tshamile kona, kutani a va byela leswaku va nwi tshika a ti fambela hi ku rhandza na vona, tani hi leswi a va endla onge wo va khamba.
5. Ku fana na sweswo Xikwembu xi ta hi kotisa eka swiyimo hinkwaswo ku hetisisa makungu ya xona eka vutomi bya hina. Loko hi tiyimisela ku endla ku rhandza ka xona.

//////////