2016-10-13
1. Eka dyondzo leyi hundzeke hi vulavule hi leswi Xikwembu xi nga endlisa swona tilo ni misava, dyambu, nweti ni tinyeleti, misava leyi omeke ni lwandle, mihandzu, tihlampfi ta lwandle, tinyanyana ta ta le mpfhukeni ni swiharhi leswi kokovaka emisaveni leyi omeke. Xikwembu xa byi rhandza vutomi ni swilo leswi hanyaka.
2. Eka dyondzo leyi hi lava ku vula-vula hi ku tumbuluxiwa ka wanuna ni wansati. Hi vambirhi ka vona va endliwile hi siku ra vuntsevu (6), leri Xikwembu xi endleke hi rona swiharhi leswi hanyaka emisaveni leyi omeke. Wanuna ni wansati hi swona swivumbiwa swa risima leswi Xikwembu xi swi endleke emisaveni.
A hi hlayeni eka Gen 2:7
Hosi Xikwembu xi vumbe munhu hi ntshurhi wa misava, kutani xi huhutela emoya wa vutomi etinhompfini ta yena, kutani munhu a hundzuka xivumbiwa lexi hanyaka. Na swona loko hi dyondza eka Gn 1:26-29,
Kutani Xikwembu xi ku: “ A hi endleni munhu hi xifaniso xa hina, a fana na hina, a ta fuma tihlampfi ni tinyanyana, a fuma ni swifuwo ni misava, ni swiharhi hinkwaswo emisaveni, ni swikokovi hinkwaswo.” Hi loko Xikwembu xi tumbuluxa munhu hi xifaniso xa xona, xi nwi tumbuluxa a fana na xona, xi tumbuluxa munhu wa xinuna ni munhu wa xisati. Kutani Xikwembu xi va katekisa xi ku ka vona:“ tswalanani mi ndza mi tata misava, mi yi fuma. Mi fuma tihlampfi ni tinyanyana, ni swivumbiwa hinkwaswo leswi famba-fambaka emisaveni”. Kutani Xikwembu xi ku: “vonani, ximila xin’wana na xin’wana lexi tswalaka mbewu laha misaveni, ndzi mi nyika xona; ndzi mi nyika ni murhi un’wana na un’wana lowu nga ni mbewu emihandzwini ya wona leswaku swi va swakudya swa n’wina”
Eku heteleleni hi hlaya eka Gn 2:18-25
Ku tani Xikwembu xi ku: “ a swi sasekanga loko munhu a tshama a rhi yexe; ndzi ta nwi endlela nakulobye loyi a nwi fanelaka.” Hiloko Hosi Xikwembu xi teka misava xi vumba swiharhi hinkwaswo ni tinyanyana hinkwato, kutani xi swi yisa eka munhu ku vona leswaku munhu u ta swi thya mavito wahi. Kutani vito leri munhu a ri thyeke xivumbiwa xin’wana ni xin’wana ri vile rona vito ra xona. Minhu u thyile swifuwo hinkwaswo ni tinyanyana hinkwato, ni swiharhi hinkwaswo emavito ; kambe yena a a nga se kumeriwa nakulobye loyi a nwi fanelaka.
Hi loko Hosi Xikwembu xi etlerisa munhu vurhongo lebyikulu, kutani loko a ha etlele, xi hlomula rmbambu rinwe eka yena, xi tlhela xi pfala hi nyama laha a ri ri kona. Kutani Hosi Xikwembu xi endla wansati hi rimbambu leri xi ri hlomuleke eka munhu, kutani xi n’wi yisa eka yena. Hiloko munhu a ku: “Aha, loyi I rhambu ra marhambu ya mina, ni nyama ya nyama ya mina; u ta vuriwa wansati, hikuva u humesiwile eka wanuna.” Leswi hi swona swi endlaka leswaku wanuna a siya tata wa yena ni mana wa yena, a ya namarhela nsati wa yena, va endla nyama yin’we. Wanuna ni nsati wa yena a va tshama va nga ambalanga nchumu, kambe a swi nga va khomisi tingana.
Loko Xikwembu xi endle misava, a yi sasekile ku fana ni nsimu leyikulu, ku fana ni rivala leri ku hlayisiwaka eka rona swiharhi swo hamabana-hambana. Kambe a nsimu leyi a yi nga ri na n’winyi loyi a a ta yi hlayisa, a yi rima.
Kutani Xikwembu xi endle vanhu vambirhi, wanuna ni wansati xi va veka varhangeri va ntanga leyi. Xana xi va endlise kuyini Xikwembu? Xi teke a ntshurhi wa misava xi endla xivumbeko xa munhu. Xi endla nhloko, mavoko, swiandla, xifuva, milenge, minkondzo, xilepfu ni misisi. Kambe a wu nga ri na vutomi, a xo va xivumbeko xa misava, a wu ri ni xivumbeko xa munhu kambe a wu nga ri na vutomi. Kutani Xikwembu xi huhutela etinhompfini ta wona, kutani wu va xivumbiwa lexi hanyaka. A mahlo ma sungule ku byavuta, kutani ma pfuleka, kutani xivumbeko xa munhu loyi a hanyaka xi vona Xikwembu mutumbuluxi wa xona.
A ku ri munhu. Xana a a rhurhumela eka Xikwembu ke? E-e, ni hleketa leswaku a bonyozerile eka Xikwembu, swi nga endleka a tshalambute voko ra yena a xi khumba. Eka nkarhi lowu Xikwembu xi n’wi vumbeke yi wona, a mbilu ya yena a yi basile, ni ripfalo ra yena, hikokwalaho a a nga rhurhumeri emahlweni ka Xikwembu. Ni hleketa ku loko a pfukile a sungula ku tirhisa miri lowu Xikwembu xi n’wi endleleke, swi nga endleka a fambe nyana ximpfhukana, kutani a sungula ku tsutsuma.
Loko a twa ndlala, a languta ematlhelweni kutani a vona mihandzu ensinyeni. A tshinelela, a tshalambuta voko a tlhuva kutani a teka a luma, a kuma leswaku wa nandziha kutani a tiphina hi wona. A a tiphina eka moya wa kahle, hikuva a ku nga ri na minchini hambi ndzilo. Kutani a languta ematlhelo, a vona swinyanyana, a yingisela a ku yimbelela ni ku vitanana ka swona, minkarhi khandziya evokweni, kutania xi kapeka ekatlenira yena.
Minkarhi min’wana fike laha a ku ri na nghala, a kuma na yi tihumulerile endzhutini wa nsinya, kutani a khinsama a hlevetela etindleveni ta yona, kutani yi hundzuluka yi n’wi nantswela a xiandla xa yena.
Xikwembu xi languta munhu loko a karhi a valanga ku saseka ka ntanga leyi Xikwembu xi n’wi endleleke yona, kutani xi vona leswaku wa tiphina. Kutani Xikwembu xi vona leswaku munhu xi n’wi endle kahle, kutani xi n’wi tsakela. A xa risima lexi a xi tsakisa Xikwembu eka munhu, hi swiharhi leswi a swova ni miri ni hika ( alma). A munhu a endliwe hi Xikwembu leswaku a va ni miri, moya( espírito) ni hita ( alma).
Hikokwalaho a ku ri ni ku fana ko enta eka munhu ni Xikwembu, ku tlula Xikwembu ni swiharhi. Hikokwalaho a Xikwembu ni munhu a swi koteka leswaku va va ni xinakulobye hi ndlela ya mabulu.
A Xikwembu a xi swi tsakela ku ta eka munhu hi nkarhi wa nhlikanhi loko a ku kha ku hungela swimoyana. Kutani Xikwembu a xi vula-vula na yena, kutani a va tiphina swin’we hi vukona bya un’wana na un’wana.
3. Kambe a ku ri ni tlhelo ro karhi eka munhu laha a ku ri na xivilelo. Tani hikuva a ve ku languteni ka swiharhi a kume leswaku a swi endliwe nuna ni nsati, a swi vona loko swi hlangana swi tswala vana lava fanaka na swona, kambe yena a a nga ri na mupangalati. Kutani Xikwembu xi vona leswaku munhu a a ri exivundzeni, kutani Xikwembu xi endla makungu yo tshuketa munhu, xi n’wi etlerisa vurhongo lebyikulu, loko a ha etlele, Xikwembu xi hlomula rimbambu rinwe xi tlhela xi pfala hi nyama laha xi suseke kona rimbambu. Kutani Xikwembu xi teka rimbambu xi endla hi rona xivumbiwa xa munhu un’wana wa xisati. Kutani Xikwembu xi pfuxa munhu xi n’wi nyika wansati. Oh, a wanuna a ta va a tsake ngopfu swinene loko a vone wansati. Swi nga endleka a khumbe misisi ya yena, kutani a tlhanteka voko ra yena eka ra yena. Kutani a ku: “Aha, Loyi i rhambu ra marhambu ya mina, ni nyama ya nyama ya mina; u ta vuriwa wansati, hikuva u humesiwile eka wanuna.” Wanuna ni nsati wa yena a va tshama va nga ambalanga nchumu, kambe a swi nga va khomisi tingana. Kutani Hosi Xikwembu xi veka nawu leswaku loko wanuna a teka wansati, a ta sukela tata wa yena ni mana wa yena, a ya namarhela nsati wa yena, kutani va va nyama yin’we. Kutani Xikwembu a xi ri ni vanhu vambirhi lava endliweke va fana na xona. Lava a xi ta kota ku vula-vula na vona xi phemelana na vona miehleketo ya xona. Vanhu vambirhi lava a xi va rhandza, na vona va xi rhandza.
4. Xikwembu xi va nyika swakudya leswi a swi tava swa vona, hlaya Gn 1:29,
Kutani Xikwembu xi ku: “vonani, ximila xin’wana ni xin’wana leswi tswalaka mbewu laha misaveni, ndzi mi nyika xona; ni mi nyika ni murhi un’wana ni un’wana lowu nga ni mbewu emihandzwini ya wona. Swi ta va swakudya swa n’wina.”
A va nyikiwe hi Xikwembu a mihandzu hinkwayo leyi nyikaka mbewu kuva swakudya swa vona. Naswon xi va nyikile ni mihandzu ya minsiya. Tiva leswaku a xi va nyikanga swiharhi leswaku va dlaya va dya. Enkarhini lowuya a ku nga se fa nchumu, munhu hambi xiharhi. A ku nga ri na nchavu wa rifo. A rifo a ri nga tiviwi. A mavito ya vona vanhu lavambirhi, a kuri: Adamu ( munhu kumbe wanuna) na Eva ( wansati kumbe loyi a susiweke eka munhu).
5. A swiharhi ni swinyanyana xi swi nyike swimilana swa rihlaza leswaku swi va swakudya swa swona, 30 a swiharhi hinkwaswo, ni tinyanyana hinkwato, ni swikokovi hinkwaswo, ni swin’wana hinkwaswo leswi hanyaka, swona ndzi swi nyika swimila hiknkwaswo swa rihlaza swi va swakudya swa swona.” Kutani swi va tano.
6. Kambe Xikwembu a xi nga lavi leswaku Adamu na Eva va hanyela ku dya ni ku vula-vula ntsena siku hinkwaru, hikuva a swi to va onge I vaendzi entangeni lowu saseka wu vuriwaka edeni, naswona a swi ta va borha ku kala va nga ri na nchumu xo xi endla. A xi lava leswaku a ntanga yiva ya vona ni hinkwaswo leswi nga eka yona, lewaku va va ni vutihlamuleri eka yona. Kutani xi va veke leswaku va yi hlayisa ni ku yi hluvukisa. Hi hlaya eka vesi 28.
Kutani Xikwembu xi va Katekisa xi ku ka vona: “ tswalanani mi andza mi tata misava, mi yi fuma. Mi fuma tinhlampfi ni tinyanyana, ni swivumbiwa hinkwaswo leswi famba-fambaka emisaveni.”
Yin’wana ya mintirho ya vona yo sungula a yi ri ya ku dyondza xiyimo ni hanyelo ya swiharhi hinkwaswo swohambana-hambana, ni leswaku va swi nyika mavito lawa ma yelanaka.
Hi hlaya eka 2:19-20,
Hi loko Xikwembu xi teka misava xi vumba swiharhi hinkwaswo ni tinyanyana hinkwato, kutani xi swi yisa eka munhu ku vona leswaku munhu u ta swi thya mavito wahi. Kutani vito leri munhu a ri thyeke xivumbiwa xin’wana ni xin’wana ri vile vito ra xona.
A kuva a dyondze swiharhi leswaku a ta kota ku swi thya mavito, a munhu a a ta switiva ku ampswa leswaku a ta kota ku va ni vutivi ro swi fuma. Swa tsakisa eka mina ku vona hi laha Xikwembu a xi ri ni ripfumelo eka vanhu lavambirhi xi va vumbeke ku ko xi va nyika mpfumelelo hinkwawu wa ku thya mavito ya swiharhi hinkwaswo; xivumbiwa xin’wana na xin’wan lexi va xi vitanaka hi vito ro karhi ri vile vito ra xona.
7. Kutani a siku ra vuntsevu 6 a ri herile, a siku ra vu kombo 7 ri humelela, leri Xikwembu xi wiseke hi rona eka ntirho wa xona a hi hlayeni Gn 2:1-3
A tilo ni misava a swi helerile ku endliwa ni hinkwaswo leswi nga eka yona.
Hi tlhanu wa masiku na mambirhi Xikwembu a xi hetile ntirho wa xona wa ku tumbuluxa, kutani eka rona siku lera vu 7 xi humula eka nirho wa xona wa ku tumbuluxa. Kutani Xikwembu xi katekisa siku leri ra vu kombo7,
Loko Xikwembu xi humurile hi siku ra vu 7, na wena na mina hi fanele ku humula eka mintirho ya hina eka siku leri. Hi fanele ku tiphina hi ku humula eka matlhelo hi mambirhi, enyameni ni le moyeni.
8. Wa nga vona matimu yo saseka, matimu ya ntumbuluku. Wa nga vona ku hlamarisa ka Xikwembu lexi, Xikwembu xa ku tumbuluxa. Wa nga hleketa hi laha Adamu na Eva va tiphineke hi votomi bya vona, va nga ri na mavabyi, swivavo, nchavu ni swivilelo. Rin’wana siku na rin’wana a va tsakela ku vula-vula ni ku va ni xinakulobye ni mutumbuluxi wa vona loyi a hanyaka.
9. Na hi nga se pfala dyondzo ya hina a hi languteni leswi hi dyondzeke swona eka xitori lexi xa ntiyiso mayelano ni ntumbuluku. I Xikwembu ntsena lexi kotaka ku tumbuluxa swilo. Leswo hi swona swi endlaka hi xi vitana Xikwembu. A swivumbiwa hinkwaswo swi tumbuluxiwe hi yena. Xona a xi tumbuluxiwanga. Xi ve kona minkarhi hinkwayo. A ku na laha xi nga sungulela kona, hambi laha xi nga ta helela kona. I Xikwembu lexi nga riki na makumu.
10. A xa vumbirhi hi vona leswaku I Xikwembu xa vutlharhi hinkwabyo. Loko hi lava ku aka movha, ku laveka madzana-dzana ya vanhu lava nag ta nghenelela eku planeni. Un’wana na un’wana a veka mavonele ya yena eku endleni ka movha wolowu wa wun’we. Ku fanele ku hlengeletiwa vutlharhi hinkwabyo leswaku ku ta endliwa movha. Kambe Xikwembu a xi lavanga mutsundzuxi, a xi ri ni vutlharhi hinkwabyo lebyi a byi laveka eka ku tumbuluxa; dyambu, N’weti, tinyeleti, minsinya, swiharhi, swinyanyana, tihlampfi ni munhu.
11. A xa vunharhu hi vona leswaku I Xikwembu xa lirhandzu. Xi lulame ngopfu swinene eka swilo hinkwaswo leswi xi swi endleke. U nga vona hi laha xi endleke swilo leswi hinkwaswo hi nawu. A xi endlanga munhu na xi nga heta ku endla ntanga. A xi lava leswaku munhu a tsaka enkarhini lowu a a ta pfula mahlo hi wona. Naswona hi vona rirhandzu ra xona lerikulu ngopfu, hikuva a xi endlanga misava xi yi tshika yi tifambisa hi yoxe. Xikwembu xa swi rhandza swilo leswi xi swi endleke, a xi famba-famba entangeni na swona axi va va ni nkarhi na Adamu na Eva.
12. Sweswi ke ha tiva lomu hi humaka kona. Adamu na Eva hi vona vakokwana va va kokwana wa hina hinkwerhu.
13. Se hi fike makunu ka dyondzo leyi. Kambe yana emahlweni u yingisela tidyondzo leti ta ha taka mayelano ni Xikwembu ni mfumo wa xona. Salani.
//////////
TAP HERE FOR A COPY (DOWNLOAD) OF: Endliwa ka munhu