2016-10-13
1. Xana wa kolwa (eneriseka) hi ndlela leyi u hanyaka hi yona? Xana u ti twa u tsakile ke? Xana wa navela swin’wana ku tlula leswi u nga na swona sweswi ke? Xana swi kona swin’wana leswi ku endla u va na torha ro navela ku kuma swin’wana evuton’wini ku fana ni; ku tiva ngopfu, ku va ni ndhuma yo karhi. Na tshemba leswaku swi kona.
2. A munhu a nga fani ni xiharhi. A mbyana ya tsaka hi kuva ni swilo switsongo:
Loko yi ri ni swakudya, yindlo yo sivela xirhami ni mpfula, loko yi hlayisekile ni loko a n’winyi wa yona a yi nyika swo karhi ni ku yi khatalela. Na yena munhu swi tano, kambe I wa yi ntlula ngopfu mbyana hikuva a lava ni ku tiva leswi: Siku leri a tswariweke hi rona Lomu a tswaleriweke kona, I va mani vatswari va yena, va kokwa wa yena, va kokwana va va kokwana, va kokwana xinguwe, va kokwana xikandza tsolo. A munhu a languta ematlhelweni ya yena a vona; misava, minsinya, swiluva, tintshava, dyambu, n’weti ni tinyeleti. Kutani a lava ku tiva lomu swi humaka kona. – a swi n’wi enerisi munhu ku vona swilo leswi ntsena, a lava ni ku tshinela laha swi nga kona; hikokwalaho a akaka tifugetão (swihaha mpfuka) a swi tirhisa ku ya papamela eka tiplaneta ta le ku suhi leswaku a ta engetela vutivi bya yena.
3. Xikwembu a xi lwi ni lava lavaka ku tiva, xa swi tsakela leswaku a munhu a engetela vutivi bya yena. Xi tumbuluxe tilo ni misava, xa swi lava leswaku a munhu a va ni vutivi byo enta bya leswi xi swi endleke, hikuva xa swi tiva leswaku loko munhu a tiva lomu swi humaka kona, a ta kota ku vona matimba ya Xikwembu mutumbuluxi wa swona. A Xikwembu xi lava swilo swinharhu eka hina:
Xi lava leswaku hi ti tiva
Xi lava leswaku hi xi tiva
Xi lava ni leswaku hi tiva tindlela ta mahanyele ya kahle. A xivutiso hi lexi: xana hi nga swi tivisa ku yini swilo leswi hinkwaswo? A nhlamulo hi leyi; Xikwembu xi tsarile timhaka hinkwato ta risima ebukwini ya xona leyi vuriwaka Bibele, a Bibele xi yi vekile emavokweni ya hina leswaku hi yi dyondza. Loko hi yi dyondza ni ku lava ku twisisa eka leswi hi swi dyondzaka hi ku enta, a swivutiso hinkwaswo swa risima leswi hi nga na swona swi ta hlamuriwa; kutani hi ta kota ku ti tiva, na swona hi ta tiva ni Xikwembu lexi endleke swilo leswi hinkwaswo.
4. Hi leswi Xikwembu xi swi lavaka:
Leswaku u xi tiva ku fana ni leswi u tivisaka swona van’wana vanhu
U tiva leswaku hi xona mufambisi wa vutomi, kutani xi ta ku fambisa
U hanya hi ndlela leyi xi yi tsakelaka. Loko u endla tano, swilo swi ta ku fambela kahle evuton’wini lebyi na le ka lebya ha taka.
5. Xana wa swi lava ku tiva Xikwembu ke?
Loko nhlamulo ya wena yi ri “ina” u fanele ku yingisela tidyondzo leti landzelaka ni le ta ha taka ta Bibele eka Testamente ya khale na le ka leyintshwa.
Loko u yingisela kahle, kutani u endla leswi dyondzisiweke u ta:
Tiva Xikwembu hi ku enta.
Dyondza leswi u nga xi tsakisisaka xiswona, leswi u nga xi khongerisaka xiswona u kombela leswaku xi ku hlamula eka swivilelo swa wena hinkwaswo.
U nga ti byeli ku: “ ni xisiwana xo kala xi nga fundhanga, swa ni tikela ku swi twisisa leswi, a ni tshembi leswaku ni ta pfuka ni swi twisisile leswi, a swi faneli leswaku ni ringeta hikuva ni ngo hetela nkarhi vana va vanhu.” A hi swona makwerhu, a swilo swa Xikwembu swi vevukile ku swi twisisa ngopfu. Hambi hi n’wana a nga swi kota ku twisisa. Na ku tiyisa, a tidyondzo leti ta ku lumba, ina ta ku lumba.
Kumbe u nga ku: “ ni dyondzekile, na swi tiva leswi vutomi byi nga xiswona, a ni ti vileri tidyondzo leti.” Kumbe u nga ku: “ ni mungheni wa kereke, ni na xitifiketi xa le kerekeni ya mina, a ni veleri leswi.” Ni tshiki ni ku vutisa leswi: “xana wa swi tiva leswaku swi vula yini ku tswariwa ra vumbirhi xana?” ‘Wa tshemba leswaku Xikwembu xi ku rivalerile swidyoho swa wena?’ ‘Wa swi tiva leswaku hikwalaho ka yini xi ku rivalerile swidyoho swa wena xana?””
Loko nhlamulo ya wena yiri; “e-e” kumbe, “a ni swi tivi kahle” a tidyondzo leti ta ku lumba.
Na ku kombela leswaku u nga ti luzi, I ntiyiso leswaku wa ti vilela; ti ta ku pfuna leswaku u tiva Xikwembu lexi hanyaka tani hi munghana wa wena wa xiviri.
Swi nga endleka u ku: “ni nghena kereke ya lava tswariweke ra vumbirhi, ni tswariwile ra vumbirhi na mina, na swona ni khuvuriwile, kutani a ni vileri ku dyondzo a moya wu ta ni dyondzisa.”
Xivutiso: Xana u tshama u dyondza Bibele hi ku landzelelana ka leswi nga humelela hi buku ni buku, ngopfu-ngopfu eka Testamente ya khale ke? U nga ni byela leswi buku ni buku yi vula-vulaka hi swona? Xana u tiva yini hi: Adamu, Nowa, Abrahama, Muxe, Yoxuwa ni van’wana xana?
Na tshemba leswaku u ngo tiva switsongo hi vona. Kambe a tidyondzo leti ti ta ku pfuna ku dyondza Bibele hi ku landzelelana ka tibuku. Kutani loko u ta fika emakumu u ta kota ku tiva leswaku Xikwembu xi endle yini laha misaveni, ni leswaku misava yi endliwi hi mani.
Leswi swi ta ku pfuna leswaku u kula emoyeni, na swona swi ta ku endla xibya xo tirhiseka ekerekeni laha u khongelaka kona, naswona u ta kota ku dyondzisa van’wana.
Kutani ke, a hi vekeni etlhelo a swivutiso ni tinhlamulo hi ya eku dyondzeni ka Bibele ku nga buku ehenhla ka tibuku hinkwato.
6. Eka ndzimana yo sungula, a Bibele yi hi byela hi laha Xikwembu xi endliseke xiswona swilo hinkwaswo. Gen 1:1-2
“Eku sunguleni Xikwembu xi tumbuluxile tilo ni misava. 2 misava a yi nga ri na xivumbeko, naswona eka yona a ku nga ri na nchumu. Munyama a wu funengetile xidziva lexikulu, moya wa Xikwembu wona wu ri karhi wu hunga-hunga ehenhla ka mati”.
Ku na mahungu yo tala ya kahle lama humaka eka ndzimana yo koma ya 2,
Xo sungula hi twa leswaku, I Xikwembu lexi tumbuluxeke tilo ni misava, leswi vula leswaku Xikwembu a xi ri kona na ku nga se va na nchumu xo voniwa hi mahlo.
Xikwembu xi ve kona minkarhi hinkwayo. A xi endliwanga hi nchumu, kumbe hi munhu. Xona xi ve kona minkarhi hinkwayo. Leswi lava ku vula leswaku Xikwembu xi tumbuluxe swilo hinkwaswo laha a ku nga ri na nchumu.Xana a yi tshame ndjani misava?
A ndzimana yi ri, a yi nga ri na xivumbeko, naswona eka yona a ku nga ri na nchumu.
A yi nga ri na mpimu ku fana ni leswi yi nga xi swona eka minkarhi ya ka hina.
A yi nga ri na tidiyamita ni tisirikuferensi (diametro e circunferências), kumbe miganga leyikulu, (continetes) leyi avanyisaka ku ya hi malwandle, (linhas costais), na swona eka yona a ku nga ri ni nchumu, ku fana ni xibya xo kala nchumu endzeni. A mati a ma nga ri na tihlampfi, naswona a ku nga ri na minsinya ni swiharhi.
A misava hinkwayo a yi funengetiwile hi mati yo enta ni munyama. Eka minkarhi ya kona hambi loko a wo lava ku lata rivambu, a ku nga ri ni laha a wu ta nyima kona ni ko lata kota rivambu. Leswi munyama a wu ri xiswona hambi loko a wo halaleta voko ra wena ekusuhi ni mahlo ya wena a wu nag ta ri vona.
A kova ni vutomi byin’we ku nga Xikwembu Tatana ni Xikwembu N’wanani Xikwembu Moya lowu kwetsima, lowu a wu hunga-hunga ehenhla ka mati.
Exikarhi ka munyama wo chavisa ngopfu, Xikwembu a xi ri kona.
A xi nga ri endzeni ka xidziva xa mati, kumbe exikarhi ka munyama e-e. Xikwembu a xi ri ehenhla ka swilo hinkwaswo leswo, hikuva a xi ri ni makungu yo endla swo karhi. A xi lava ku cinca munyama lowuya ni vuhava lebyiya, xi endla misava hi ndlela ya kahle laha mina na wena hi nga tumbuluxiwa kona.
Siku ro sungula
7. A hi vonene ke leswi Xikwembu xi nga endlisa swona hinkwaswo.
Eka siku ro sungula Xikwembu xi endle ku vonakala, hlaya Gen 1:3-5,
“Kutani Xikwembu xi ku: “ a ku ve ni ku vonakala” hi loko ku vonakala ku va kona. 4 Xikwembu xi vona leswaku ku vonakala ku sasekile, kutani xi hambanisa munyama ni ku vonakala. 5 kutani Xikwembu xi thya ku vonakala xi ku I “Nhlikanhi” munyama wona xi ku i “Vusiku”. Kutani kuva madyambu, ku tlhela kuva mixo, ri va siku ro sungula”.
Xana Xikwembu xi endlise ku yini ku vonakala? Loko hi hlaya Yoh 1:1-6, hi kuma Yesu loyi a a ri kona eku sunguleni, loyi a a ri ni Xikwembu na swona loyi a a ri Xikwembu. Yesu hi yena Rito leri Xikwembu a xi ri vula. Naswona hi yena loyi a a ri ku vonakala. Un’wana na un’wana loko a tirha laha ku nga ni munyama a rhanga a lava xo vona hi xona. Na xona Xikwembu leswaku xi ta kota ku endla ntirho wo tumbuluxa xi teke Rito, ku nga n’wana wa xona leswaku a va ku vonakala ekusunguleni.
Leswaku ku tava ni ku wisa, Xikwembu a xi endlanga leswaku ku vonakala ku va kona hi laha ku nga heriki. Xi endle leswaku kuva ni munyama ni ku vonakala.
Siku ra vumbirhi
8. Hi siku ra vumbirhi Xikwembu xi yise emahlweni ntrho wa xona wa ku tumbuluxa. Eka rona siku leri Xikwembu xi tumbuluxe mpfhuka xi wu cha leswaku I “Tilo”
Gen 1:6-8, kutani Xikwembu xi ku: “Exikarhi ka mati a kuve ni mpfhuka lowu nga ta ma hambanisa.”7 kutani Xikwembu xi endla mpfhuka exikarhi ka mati lama nga hansi ni lama nga henhla, xi ma hamabnisa ha wona. Kutani swi va tano. Hi loko Xikwembu xi thya mpfuka xi ku I “Tilo” kutani kuva madyambu, ku tlhela ku va mixo, ri va siku ra vumbirhi.
A ndzimana leyi yi vula leswaku, Xikwembu xi hambanise mati, lawa a ma funegete misava hi swigava swimbirhi, xi endle mati ya le henhle, ni mati ya le hansi, kutani exikarhi ka wona xi veka moya lowu hi hefemulaka hi wona. Xikwembu hikwalaho ka vutivi bya xona, xi swi tivile leswaku loko xo kala xi nga veki moya, a swiharhi, vanhu, minsinya, swi nga pfumala swo hefemula hi swona leswaku swi hanya. A mati ya le henhla I matlavi lawa ma vevukaka ku fana ni moya, ma swi kota ku tlakuka ma ya ehenhla, hi wona ma nisaka mpfula. A mati ya le hansi a ma ha funengete misava hinkwayo.
Siku ra vunharhu
9. Gen 1:9-10, “Kutani Xikwembu xi ku: “mati lama nga hansi ka Tilo a ma hlengeletani endhawini yin’we, kutani ku humelela ndhawu leyi omeke.” Hi loko swi va tano Xikwembu xi thya ndhawu leyi omeke xi ku: “I misava,” mati lama hlengeletaneke xi ku: “ I lwandle.” Kutani Xikwembu xi vona leswaku swilo leswi swi sasekile. Kutani Xikwembu xi ku: “misava a yi mirisi swimila hi tinxaka-nxaka ta swona, swi nga leswi tswalaka mbewu ntsena, ni mirhi yo tswala mihandzu leyi nga ni mbewu ya yona endzeni hi ku hambana-hambana ka yona.”
Hi vona leswi Xikwembu xi nga swi endla eka siku ra vu 3; misava, lwandle ni tinxaka-nxaka ta swimila leswi tswalaka mbewu ni mirhi leyi tswalaka mihandzu leyi nga ni mbewu”.
Swi nga endleka u tshama kusuhi ni nambu lowukulu, loko u languta u vona mati lama eneteke matlhelo hinkwawu. Xana ri nga va kona a voko leri kulu ra munhu ri nga vaka ri endle ndhawu yo tani hi leyi xana? I voko leri kulu ro kala ri nga voniwi hi mahlo ya nyama, leri tlakuseke xiphemu xo karhi xa misava xi pfala mati ematlhelo kutani kuva ni nambu wa mati endhawini, misava xi yi veka ehansi ka lwandle, kutani a mati mapswa. Kutani ku va ni misava leyi omeke leyi rhendzeriweke hi lwandle. Namuntlha hi ni misava leyi omeke ni malwandle. Hi ni makontineti makulu emisaveni leyi omeke; Africa, Europa, America wa n’walungu, America wa dzonga, Australia etc.
11. A Xikwembu loko xi vone leswaku misava yi lulamile ku endla mihandzu. A xi lulamise misava ku fana ni loko hi lulamisa misava leswaku hi ta byala timbewu; mavele, mpunga, matsavu ni swin’wana. A ve kambi ro sungula ku nga va ni vutomi emisaveni. Hi vona tinxaka timbirhi ta minsinya: wa mbewu lowu tswalaka swimilana, ni mirhi leyi mihandzu ya yona yi humesaka mbewu. Loko u nga languta eka minsinya hi ku hambana-hambana ka yona, u ta kuma leswaku yin’wana yi humesa ndzuti wo sivela dyambu. Naswona ku na minsinya leyi tswalaka mihandzu yo hamabana-hambana yo nandziha. Ehandle ka minsinya, ku ni swimilana leswi tswalaka mihandzu leyi nga ni tinyungi, kasi swin’wana a swi na tona. A yi ri misava leyi a yi ri ni muhlovo wa rihlaza, a yi nga ha ri yona misava yo fa, yo pfumala xivumbeko. Hi xinkarhana se a yi hundzhuke rihlaza ro saseka ra ntanga ni swiluva swa tinxaka-nxaka. Kutani Xikwembu xi vona leswaku leswaku swi sasekile. Kutani kua siku ra vunharhu (3).
12. Oh!, unga languta Vukulukumba ni matimba ya Xikwembu xa hina. Xana u tshama u vona munhu loyi a kotaka ku endla swokarhi na a nga ri na nchumu laha ku nga riki na nchumu? Xana u tiva munhu loyi a nga riki na nchumu emavokweni ya yena, a vuleke rito, kutani ku huma xinsinyana evokweni ra yena, kutani a ku nyika u muka na xona u ya xi byala xi kula xi va nsinya wukulu ke? Na tshemba leswaku a nga kona ni u’we, kambe Xikwembu xa swi kota, ku vula swilo swi endleka. A ku dzunisiwe vito ra xona.
13. Hi fika emakumu eka dyondzo ya hina yo sungula na tshemba leswaku u ti phinile hi yona. Tlhela u ta eka dyondzo leyi landzelaka leyi vulavulaka hi masiku ya ntumbuluko. Salani
//////////
TAP TO GET A COPY (DOWNLOAD) OF: Ntumbuluko, Siku 1-3