A. MANGHENELO
Eminkarhini ya Testamente yakhale a Xikwembu xi vulavule ni vanhu hi vanhu lava a xi va vitana varhumiwa va xona, vaprofeta va xona, kutani a swifuyo a swi hisiwa tani hi magandzelo ya ndzivalelo ya swidyoho. A vanhu vo tala a va swi vona swi ri swa risima ku humesa magandzelo hi swifuyo, leswi nga kombisiwa hi Xikwembu hlamuselo wa sona eka Testamente.
1. A ngati ya swifuyo hambi hi ngati ya vanhu yi nge swi koti ku basisa swidyoho swa vanhu.
A ngati ya xifuyo yi nge swi koti ku hakela swidyoho swa. Va-heveru 10:4 yi swi veka erivaleni: “…Hikuva a swi koteki leswaku ngati ya timbuti yi susa swidyoho.” Hi ku fana, munhu a nge swi koti ku nyikela vutomi bya yena byi va gandzelo ra munhu kulobye leswaku Xikwembu xi ko xi nwi rivalela swidyoho swa yena, hikuva vanhu hinkwavo va dyohile kutani vutomi bya yena byi nga nyamisa gandzelo. Swi nga fana ni ku nyika xihiwa xa chaka a hosi exiluvelweni, a nyiko ya kona yi nga va xi poyilo.
2. Xikwembu hi xoxe xi nyikele gandzelo ro hetiseka.
Xikwembu a xi swi tiva leswaku munhu a nga na nchumu xo nyikela leswaku swidyoho funengetiwa. Hambiswiritano, hikuva xi ri mutumbuluxi wa munhu nikuva xi nwi rhandza swinene, xi nyikele gandzelo leri nga funengeta swidyoho hinkwaswo, leswaku a kota ku tshinelela evukoneni bya xona ni ku tshama kusuhi na xona. A gandzelo leri I N’wana wa xona wa unwe, Hosi Yesu Kriste loyi a a hetisekile hikuva a nga tshamanga a dyoha. Yena a nyikeriwile leswaku a tswariwa ku kota munhu, kutani loko a kurile ni ku heta ntirho lowu a rhumiweke hi Tata wa yena, a vambiwa hikwalaho ka swidyoho swa vanhu. A Testamente leyintshwa leyi hi nga ku yi dyondzeni sweswi, yi vulavula hi vutomi, rifo ni ku pfuka ka Yesu Kriste ni hi laha hi nga hundzuriwaka hi kona hi ko hi fikelela eka xiyimo xa yena.
B. LUKA 1:26 A MAKUNGU YA KU RHUMELA MUPONISI MA HUMA EKA XIKWEMBU
A xa ku sungula, hi vona Xikwembu xi rhumela ntsumi ya xona. Tani hi laha hi vulavuleke hi kona eka xiahluku xa A2, a makungu ya ku rhumela muponisi ma huma eka Xikwembu; a munhu a a nga ta swi kota ku hleketa hi makungu yo tani.
A munhu a ringete swo tala leswaku a kota ku kuma ku rhula ni Xikwembu. Van’wana va tseme minsinya va endla swifaniso swa vanhu. Kutani va khinsamela swifaniso leswi va swi endleke hi mavoko ya vona va swi gandzela, va swi khongela leswaku swi rivalela swidyoho swa vona ni leswaku swi va katekisa hi ku va nisela mpfula ni hinkwaswo leswi nga xivilelo eka vona. A va nyikela magandzelo eka swifaniso leswi ni ku tixeketela miri ya vona leswaku swi va amukela. Matiko man’wana ma gandzela mimoya ya vanhu lava feke hi ku tshemba ku kuma minkateko.
Eka xiahluku lexi xa matsalwa hi vona Xikwembu xi nga tsakisiwi hi makungu ni leswi munhu a swi endlaka, kutani xi endla makungu ya xona, laha xi rhumeke ntsumi, xirhumiwa xa le tilweni leswaku yi tata ta tivisa munhu hi wona.
C. LUKA 1:27: XIKWEMBU XI TIRHISA MUNHU LESWAKU MAKUNGU YA XONA MA HETISEKA
A xa vumbirhi, hi vona Xikwembu xi tirhisa munhu leswaku makungu ya xona ma endleka. Xi tirhise nhwana. A ku vanga nhwana wo huma eka ndyangu wa swifumi; a ku vanga nhwana wo saseka kumbe xiyimo xo tlula vanhwana van’wana, kambe kuve nhwana wa xiyimo xa le hansi, naswona wo huma eka tiko ra xiyimo xa le hansi.
D. LUKA 1:27: A NHWANA LOYI MARIYA, A A RI TOMBHI
Hambiswiritano, a ku ri ni swa risima eka Mariya; a a ri tombhi. Naswona a a ri ni tanga yo ringana ku tekiwa, kutani a a vutiwile hi djaha. A va ri vantshwa lava a va tihlayisile leswaku va nghenela ta vukati hi muchato. Mariya a a swi tiva leswaku Xikwembu xi lava leswaku swi va hi laha xi vuleke hi kona, ni leswaku a ku rhandza ka Xikwembu a ku ri ka risima ku tlula ku navela ka yena ka ntumbuluku kumbe ka vanghana va yena. A ti byele leswi: “ A ni nga tinyiketi eku ringeni ka nala leswaku ni endla leswi van’wana vanhwana va endlaka swona. Ni ta tihlayisa.”
Hi yona ntombhi leyi, Mariya, leyi Xikwembu xi yi voneke loko xi langute misaveni. Yi yena loyi xi n’wi hlawuleke loko xi rhumele ntsumi ya xona. Twana leswi ntsumi yi vuleke swona: “ Xewani, wena la katekisiweke! Xikwembu xi na wena.”
Xana u hleketa leswaku Xikwembu a xi tava xi vule marito yo taniya eka munhu loyi a hanyeke vutomi byo homboloka xana? U hleketa leswaku Xikwembu a xi tava xi hlawule ngwavava leswaku yi va mana wa N’wana wa xona? E-E! I ntiyiso leswaku a kuna munhu la kwetsimeke naswona la hetisekeke tani hi laha Xikwembu xi hetisekeke hi kona, kambe loko hi venga xidyoho, ni loko hi kombela Hosi leswaku yi hi nyika matimba yo hanya vutomi byo tenga, xa hi vona xi tlhela xi hi tsakela, kutani xi ku etimbilwini ta hina: “Xewani, n’wina lava katekisiweke ngompfu! Hosi yina.”
E. LUKA 1:28-30: MARITO YO SUNGULA YA MARIYA
Wu ve wihi hlamulo wa Mariya? A a chava a tlhela a tivutisa: “Xana ku humelela yini eka mina? Hikwalaho ka yini ntsumi yi ta ka mina? Xana no lava ku fa ke??”
Swa ha endleka eka vanhu vo tala leswaku va khomiwa hi ku chava loko va hlangana ni swiyimo swo kala swi nga tolovelekanga, va swi vona onge va ta humeleriwa hi swilo swo chavisa. Xikwembu xa swi tiva, kutani xi vulavurile hikwalaho ka ntsumi ya xona xi hantlisile xi nwi vevukisela hi ku vula leswaku:, “U nga chavi, hikuva u kume tintswalo eka Xikwembu.”
F. LUKA 1:30-33: A MAKUNGU YA XIKWEMBU A MA RI YA KU N’WI KATEKISA
Xikwembu xa hi rhandza swinene. A hi Xikwembu lexi nga ku secheni ka milandzu ya hina, xi lava lswi xi nga hi khatisaka hi swona. Xi lava ku hi katekisa ni ku hi humelerisa xi khapakhapisa timbilu ta hina hi ku rhula. Xi lava ku hi nyika vumundzuku byo tsakisa ni hinkwaswo swo saseka leswi hi swi navelaka. Xana wa pfumela leswo ke? Xana wa pfumela leswaku a mutumbuluxi wa tilo ni misava i Xikwembu xa kahle xana? Xana wa pfumela leswaku xa ku rhandza ke? Swi nga endleka u xaniseke ngopfu emavokweni ya vanhu, kutani swi va swona leswi ku endlaka u tshama eku chaveni. Laha misaveni kuna vanhu vo tala vo homboloka, kambe Xikwembu i xikulu ku va tlula hinkwavo, kutani hina hi fanele ku tshikela vutomi bya hina emavokweni ya xona. Eka Va-Heveru 11:6, hi hlaya leswaku, hi fanele ku pfumela leswaku Xikwembu xi kona ni leswaku hi xona muhakeri wa lava xi lavaka hi ku hetiseka.
Hi swona leswi Mariya a swi tsumbuleke; leswaku Xikwembu xi lava ku n’wi katekisa. Xana a xi lava ku n’wi katekisa njhani? Xikwembu a xi lava ku nwi tirhisa hi ndlela yo hlamarisa emfun’wini wa xona, kutani xi nwi nyike n’wana wa mufana. Vanhwana vo tala va swi tsakela ku kuma vana. Enkarhini wa Mariya, a ku kuma n’wana wa mufana a swi ri ni hlamuselo wukulu swinene, hikuva a a ta yisa xivongo xa rixaka emahlweni tani hi mudya ndzhaka wa ndyangu naswona a a ri ntsaku wa tata wa yena.
Kambe loyi a a ta va n’wana wa risima hikuva a a ta vitaniwa n’wana wa Xikwembu xa le henhla henhla. Naswona a a tava Hosi ya mfumu lowu a wu nga ta va ni makumo. Wa nga vona ku kula ka xitshembiso lexi eka nhwana wa xiyimo xa le hansi, lexi a a fanele ku xi amukela, a ku veleka a Hosi, a Hosi leyi a yi nga tava hansi ka n’wana wa Xikwembu, a Hosi leyi a yi ta vumba mfumu wa yona lowu a wu ta va kona hi laha ku nga heriki, naswona a a ta hanya hi laha ku heriki! Wa nga vona risima ra mufana loyi! A marito ya ntsumi ma tave ma hlanganise hloko ya Mariya, ma nwi endla a nga swi twisisi leswaku swi ta endlisa ku yini. Ehenhla ka hinkwaswo, a swi nwi tikela ku swi amukela leswaku hinkwalaho ka yini xi nwi hlawurile.
G. LUKE 1:34-37: SWIVUTISO SWA MARIYA NI TINHLAMLO TA XIKWEMBU
Hi xihantla a fikeriwe hi miehleketo leyi nge: xana swi nga endlekisa kuyini, hikuva n’wana a velekiwa a ku laveka wanuna loyi a nga ta tivana na yena kutani Mariya a amukela mbewu ya yena. A swi se tshama swi humelela leswaku wansati a veleka n’wana loko a nga xurhisiwanga nyimba hi wanuna. A tibyela yena n’winyi ni swivutiso leswi swi ko swi fekela eka ntsumi: “Xana swi nga endleka ndjani hikuva a ndzi tivi wanuna?”
A vanhu vo tala va ni swivutiso mayelano ni Xikwembu swinwe ni marito ya xona tani hi laha ma tsariweke hi kona. A miehleketo yo tano yi yisa eku kanakaneni leswi endlaka leswaku vanhu vo tano nga kumi minkateko. Va fana ni magandlati ya lwandle lama yisiwaka hala ni hala hi moya.
Xana hi fanele ku endla yini loko swivutiso swo tani swi hi fikela? Hi fanele ku endla leswi Mariya a endleke swona: A vutise ntsumi ya: “Xana swi nga endlekisa kuyini leswi ndzi nga tivaniki ni wanauna? Xive xivutiso xo amukeleka lexi nga kala xi nga humi eka moya wa chaka naswona wo lwisa Xikwembu. Hikokwalaho a amukerile hlamulo ya yena: “Moya lowo Kwetsima wu ta xikela eka wena ni matimba ya la nge henhla-henhla ma ta ku funengeta; hikokwalaho n’wana lowo hlawuleka anga ta velekiwa, u ta vuriwa N’wana wa Xikwembu….Hikuva a ku na xilo na xin’we lexi hlulaka Xikwembu.” Leswi ntsumi yi nga swi vula hi leswi: “U tiyisile Mariya. Hi kuya hi ku vona ka vanhu a swi nge koteki. A wansati a nge xurhi nyimba hi ndlela yin’wana loko ku nga ri hi ku hlangana ni wanuna, kambe Xikwembu xa swi kota ku endla swilo leswi tsandzaka vanhu. A khuri leri ku ta va ntirho ntirho wa Moya lowu Kwetsima. A moya lowo Kwetsima wu xikela ehenhla ka wena. Kutani a ta chela mbewu eka wena leyi nga ta kula tani hi munhu la hanyaka.”
Xana u tshama u hlangana ni xivutiso lexi u nga hava hlamulo ya xona ke? Endla leswi Mariya a endleke swona. Unga lavi nhlamulo ehandle eka vanhu van’wana ku fana na wena, hikuva na vona va ta fana na wena u pfumaleke hlamulo. Veka xivutiso xa wena hi ku titsongahata eka Xikwembu u xi tshemba kutani xona xi ta ku hlamula.
Swi nga endleka u ku: “Swi vevukile akuva munhu a endla hi ndlela leyi, kambe mina ni munhu, a ni fanele ni ni matimba naswona ni lulamile ku hlamula swivutiso hinkwaswo. Xana vanhu va ta ku yini loko va ni vona ni khinsama ehansi ni khongela xana?” ntalo ka vanhu va swiyimo swa le henhla va tsumbule leswaku loko va titsongahata va khongela, va kuma matimba yo ya emahlweni va va tinhenha ni ku tirhisiwa hi Xikwembu. Xikwembu xa n’wi xixima munhu wa ku titsongahata naswona xa nwi tlakusa, kambe xi nyenya la titlakusaka naswona xa nwi tsongahata ni ku nwi veka etinganene.
H. LUKA1:38 : HLAMULO YA MARIYA EKA XIKWEMBU
Hinkwaswo leswi swi siyiwe loko Mariya a hlamuriwile swivutiso swa yena, leswi a swi sarile eka yena a ku ri k uvula ina eka ntsumi leswaku yi teka hlamulo ya yena yi yisa eka nwinyi wa yona. Xikwembu a xi hi endli hi lwisa ku navela ka hina. A ku na nhwana la nga tshuka a pfuka ni mixo a ti kuma a ri ni nyimba yo huma hi le ka Xikwembu. Mariya a swi tsumburile leswaku n’wana loyi a a nga ta tisa ntsaku ntsena, kambe ku vaviseka ni swirilo. A a vutiwile, kutani a ma tava wahi marito ya Yosefa djaha ra yena? Xana a a ta pfumela marito ya ntsumi, kumbe e-e, kumbe a a ta hleketa leswaku a nga tshembekanga eka yena? A maxaka ya yena, vatswari ni van’wana lava a va ri ni xiyimo xa le henhla ka vona, xana a va nwi fularhela ke? Xana a a ta va tinganeni Mariya? Xana a a ta va wa xiyimo xihi? Leswi swive swona swivutiso leswi a swi ta miehleketweni ya yena. Kambe a ye mahlweni a tshemba Xikwembu. Mariya a ye emahlweni a tshemba Xikwembu ni ku ti nyiketa eka xona hi ku swi rhandza. A nhlamulo ya yena yive leyi: “Ndzi nandza wa Hosi. A ku endliwe eka mina hi laha u vuleke hi kona.” Kutani ntsumi yi nwi sukela.
I. ESAYA 9:5: VUPROFETA BYO HUMA EKA TESTAMENTE YA KHALE
Sweswi a hi languteni ka N’wana loyi a a ta velekiwa. A ku velekiwa ka yena se a ku profetiwile eka madzana ya malembe lama hundzeke hi vaprofeta vo hambana-hambana, ngopfu-ngopfu hi Esaya. A N’wana loyi a a ta velekiwa a ri ni xiyimo xa munhu hi nkarhi ni siku leri lunghisiweke, naswona a a tava Xikwembu xa matimba hinkwawu, un’we na Tatana ni Moya lowo Kwetsima, naswona a a nga tava ni masungulu ni makumo hikuva a ambale vukwembu.
“Hi velekeriwe n’wana, hi nyikiwile n’wana wa mufana, vuhosi i bya yena; vito ra yena i “Mutsundzuxi, munhu wo hlamarisa, Xikwembu xa matimba, Tatana la nga riki na ku hela, Hosi ya ku rhula”. (Esa 9:6)
Eka Va-heveru 1:8, ku tsariwe leswi landzelaka: Kambe hi tlhelo ra N’wana, xi te: “Xiluvelo xa wena, we Xikwembu, ix a minkarhi ni minkarhi, nhonga ya wena ya vuhosi i nhonga ya ku lulama.” Ina, Yesu N’wana wa Xikwembu, a ringana ni Xikwembu Tatana ni Xikwembu Moya lowo Kwetsima, a hetisekile, a nga khumbiwi xidyoho, hikwalaho ka leswi, wa swi kota ku ta emisaveni tani hi xinyimpfana xo kala xivati a rhumiwile hi Tatana ku ta ta hi rivalela swidyoho swa hina a ti rhwexa swona.
//////////