(Na kambe hi languta eka leswi nga tsariwa eka evangeli ya luka tani hi leswi yi tsariweke ku hundza ti evhangeli leti n’wana)
A. YESU ENDLELENI YO YA EGOLGOTA (Luka 23:26-32; Matt 27:32)
- Loko munhu a ya ku vambiweni a fanele ku ti rhwalela xihambano xa yena, kambe Yesu se atsanile hi kwalaho ka nyimpi ya ximoya leyi a yi lweke e Getsemani, nakambe ku tengisiwa ka yena, ku biwa na ku xaniseka ka yena se a swi endle leswaku a lahlekeriwa hi ngati leyo tala hikuva anga dyanga nchumu kumbe ku nwa nchumu, masocha ya va rhoma a ya n’wi ba hi ti sambhoko leti a ti endliwe ti ri na swi chupu swa nsimbi, hikwalaho loko swi ba miri wa yena a swi susa nyama sweswo swi endla ku ngati yo tala yi halaka, nakambe hi kuya hi nawu wa va yuda munhu a fanekele ku biwa ka 40 loko a ri na nandzu wo karhi.
- Loko a ha ya emahlweni ku ya e Golgotha, a tsanile hi mukhuva wa lowo, a nga ha swi koti ku ti rhwalela xihambano xa yena, eka malembe ya yena manharhu ya ntirho, u hanyisile madzana dzana ya vanhu, kambe sweswi hi nkarhi vo xaniseka va kwihi lava a nga va pfuna; loyi a nga hanyisiwa a Bethesda wa xilema u kwihi, kumbe loyi a nga nghenisiwa hi le henhla ka lwangu, xana Jairus loyi n’wana wa yena a nga pfuxiwa ku feni u kwihi, vona va dyondzisiwa wa khume na un’we va kwihi, James na john lava nga kombela ku tshama eka tlhelo ra yena emfun’weni wa xikwembu va kwihi, hinkwavo lava va ve xi ave xa ku humelela ka ntirho wa Yesu hi nkarhi lowu a famba a va tirhela, kambe a ku ri hava loyi a lava ku va xiave xo xaniseka no vambiwa ka yena,loko matimba ya yena ya hela, ku ve hava loyi a humelelaka a ku “Hosi, i nge ni ku pfuna ni rhwala xihambano xa wena” a ku vanga na la nga va kona, Masocha ya va rhoma va lerisa Simon va Cyrene, loyi a landzelela ntlawa wa lava landzelaka Yesu, leswaku a n’wi rhwalela, Xikwembu xi tekele enhlokweni mhaka leyi ya ku pfuna ka yena ku fikela laha yi tsariweke ka ti evhangeli hi nkwata, Simon u ta kuma hakelo ya yena eka leswi a swi endleke.
- Laha aku ri nkarhi wa kahle wo endlela Yesuswa nkoka, nkarhi wu n’wana swa laveka leswaku hi endla swo karhi hi endlela Hosi, kambe swa hi hundza hikuva swi fika hi nkarhi lowu nga laveki hi hina, kumbe hi na tingana ku endla swilo leswi hi vonaki onge swi yisa ehansi.
- Endzhaku nyana Yesu u te eka vadyondzisiwa va yena: “Loko munhu a rhandza ku ndzi landza, a ti tshika a teka xihambano xa yena a ndzi landza. Hikuva loyi a rhandzaka ku hlayisa vutomi bya yena u ta lahlekeriwa hi byona, kambe loyi a lahlekeriwaka hi vutomi bya yena hikwalaho ka mina u ta tlhela a byi kuma, xana swi ta n’wi pfuna yini munhu loko a nga fuwa misava hinkwayo, ivi a lahlekeriwa hi vutomi bya yena, loyi a chavaka ku ndzi vula emahlweni ka vanhu, na yena n’wana wa munhu u ta va na tingana eka yena siku a vuya ka eku kwetsimeni ka yena, emahlweni ka tintsumi ne mahlweni ka Xikwembu xa mina”. (Luka 9: 23-26)
- Ku landzela Yesu swi vula ku huma e xikarhi ka ntshungu u pfuna Yesu hambi ka xiyimo xo khomisa tingana lexi misava yi xi endlaka eka vana lava nga ti nyiketela Hosi. U fanekele u hlawula ku va eka tlhelo ra Yesu u tlhela u tinyikela ku sandziwa no rhukaniwa, ku tsan’wiwa hambi kuri ku biwa no twisiwa ku vava ka nyama, hikwalaho ko endla sweswo u ta va u endle ku rhandza ka yena, xana u rixaka ra Simon Cyrene, kumbe u wa rixaka ra ntlawa lowu a wu landza Yesu ke? Xihambano nkarhi wu n’wana na wu n’wana xi tisa ku hambana.
B. NKARHI LOWU A RI EXIHAMBANWENI (Luka 23:33-48)
- Loko va fika enhlonhlorini ya ntshaveni, laha a ku tiviwa tani hi ndhawu ya rivala, kutani va n’wi vamba kona kwalaho, loko va vamba munhu hi ntolovelo, va teka xihambano va xi ndlala ehansi va etlerisa munhu loyi a vambiwaka a etlela eka xihambano leswaku va belela hi swi pikiri swa matimba e swandleni swa yena na le milengeni, loko va heta va dzima xihambano eka godi leri va ri endleke leswaku munhu a va a hayekiwile ehenhla leswaku a nga koti ku hefemula, Yesu se a helele khale hi matimba hikuva a biwile a huma ngati yo tala hi masocha ya varhoma, kasi na nhloko ya yena a yi vavisekile hi hari ya mitwa leyi a va yi vekela ehenhla ka nhloko ya yena. Loko kuri xikandza xa yena xona a xi ri na timbanga to tala to biwa leswi a fanekele ku xaniseka nkarhi wo leha ku ya emahlweni.
- A nga ri na swo khomeka swa misava leswi a ta swi siyela va ndyangu wa yena. Enkarhini wa yena wa ku tirha, a nga vanga na nkarhi wo hleketa ku ti endlela yindlu, ku hlengeleta mpahla, swakudya, Tatana wa yena u n’wi nyikile leswi a swi lava hinkarhi wo lowo.
- Leswi a nga swi siya eka ku fa ka yena tani hi ndzhaku a kuri ri fuwo ra swilo swa ximoya, leswi a swi ringaneke rixaka ra vanhu hinkwavo, va ndyangu wa yena, vanghana, va dyondzisiwa, u siyile xikombiso xa vutomi lebyi nyikiweke xikwembu hi ku helela.
- Munhu wo tenga ku tlula hinkwavo lava nga tshama va hanya, n’wana wa ntiyiso wa xikwembu, loyi a vambiwa exikarhi ka swigevenga swi mbirhi; na yena a hlayiwa tani hi un’wana wa xigevenga. Lava mbirhi a va ri na milandzu yo dlaya na ya kuyiva; kasi Yesu a fela swi dyoho swa vanhu hinkwavo lava nga dyoha.
- Nandzu lowu a wu ri makatleni ya yena a wu tlula hi vukulu milandzu ya swigevenga leswi kulu swa misava swo ringana magidigidi. A swi fana na loko xikwembu xi teke xo chela lexi kulu xi chela swi dyoho hinkwaswo swa misava ehenhla ka yena leswi nga dyohiwa ku suka misava yi sungurile na leswi nga ta dyohiwa eka minkarhi leyi taka. Hindlela ya leyo lowo kwetsima ku tlula hinkwavo wa Xikwembu a hundzuriwa mudyohi wo hetelela ku tlula hinkwavo, ku fikela loko ku lulama ka xikwembu ku fikelerisa no khorwisa.
- Leswi vulaka leswaku Tatana, u ve muavanyisi wa ntiyiso a nga tirhisanga xin’wana manana, kumbe xinghana, xiteke ku xaniseka hinkwako ka munhu ha un’we u n’we loko a ku fanela ku va henhla ka vona xi ku veka henhla ka Yesu, kutani xi swi chele ehenhla ka yena xitlhela xi pfumelele leswaku a xaniseka ku fikela loko mu avanyisi a ku swi ringene, swi dyoho leswi swi hakeriwile kahle,
- Hi fanele hi swi veka emiehleketweni leswaku ku xaniseka hinkwako loku a ku rhwaleke, a ku nga ri ku twa ku vava enyameni ntsena, na le ximoyeni, ku va a aleriwa ku chaveleriwa hi Vukona bya Tatana wa yena, na leswaku vukarhi bya xikwembu a byi cheriwa ehenhla ka swi dyoho leswi a swi ri ehenhla ka yena, eka Matt 27:46 ku tsana ka yena a ku kule ngopfu ku fikela loko a huwelela aku, “Eli, Eli, Lama sabachthani,” leswi vulaka, “Xikwembu Xanga Xikwembu Xanga u ndzi tshikele yini?” leswi swi humelele eka nkarhi lowu nga xikarhi ka 12 na nhlikani ku ya fika eka 3 na madyambu, laha ku nga humelela munyama lowu kulu lowu nga funengeta vanhu hinkwavo etindhawini hinkwato, xikanwe na le Golgotha,hi ta swi vona emahlweni.
- A hi swi tiveni leswaku Yesu a nga ri na miehleketo yo biha eka lava nga n’wi vamba, kambe u huwelerile. “Tatana va rivalela hikuva a va tivi leswi va swi endlaka” a nga va khongelelanga ntsena kambe na swi endlo hinkwaswo swa vona, xikhongelo xa Yena a xi hambanile swinene na xa James na John, lava nga n’wi kombela leswaku a khongela xikwembu xi xikisa ndzilo wu heta vasamaria endzhaku ka loko va n’wi allele ku n’wi rhurhela.
- Eka nkarhi lowu hinkwawo a ri ku sandziweni no rhukaniwa, hi va prista, eka minkarhi leyi a endla masingita a horisa lava vabyaka, a pfuxa va fi, a hlongola mademoni, a hloniphiwa hi vanhu a ri wa ma timba swinene, kambe vona va khomiwa hi tingana hikwalaho ka leswi vona a va nga ha tekeriwi enhlokweni, hikwalaho a swi endla leswaku vava na mavondzo no n’wi venga swi nene, kambe sweswi Yesu a tsanile eka nkarhi lowu lava a va ri na matimba hi vona. “U ponise vo tala ti ponise na wena u chika kwala henhla ka xihambano, hi kwalaho hi ta pfumela leswaku u huma ka xikwembu”. Va vula sweswo ku n’wi tseketsela.
- Masocha na wona a ya ri karhi ya n’wi tseketsela swinene, Pilato a lerisa leswaku ku tsariwa Papila ri vekiwa enhlokweni ya yena leri tsariweke leswaku: “LOYI I HOSI YA VA YUDA” hi tindzimi to toloveleka leti a ti tirhisiwa ti nga tinharhu. Leswi u swi endlile hikuva va yuda hi vona va nga n’wi tshikelela leswaku a vamba Yesu, kasi masocha vona a ya tirhisa marito lawa ku n’wi tseketsela va ku, leswi u nge u Hosi, ti ntshuxi kwalaho exihamban’weni Hosi ya fuma a yi tshami exihamban’weni kombisa vuhosi bya wena.
- Na lava swi gevenga lava nga vambiwa na yena va sungula ku n’wi tseketsela, “xana a hi wena Kreste ke? Tiponise u ponisa na hina!” eka evhangeli ya Matewu hi hlaya leswaku eku sunguleni swi n’wi tseketsela hinkwaswo eku sunguleni, kambe Luka u hlamusela leswaku endzhaku ka nkarhi, xin’we xa swidyohi leswi xi ti sorile, (23:39-43). Pawulo u tsale leswaku Yesu u tile e misaveni ku ta ponisa vadyohi (1Tim 1:15) laha hi vona vumbhoni bya sweswo loko Yesu a ri karhi a fela vadyohi, u kuma nkarhi wo vutla wu n’wana mudyohi, wa nuna loyi a fikelela Yesu hi ripfumelo kwala va nga hayekiwa kona, a khongela, “ndzi anakanya loko u nghena eku fumeni ka wena,” hi nkarhi wolowo a n’wi twa kutani a n’wi tshembhisa, “ ndzi tiyisile ndzi ri ka wena namuntlha hi tava swin’we Eparadayisini” tintswalo leti kulu na rirhandzu ro enta ra Xikwembu.
- A ku nga ri xikhongelo xo leha xo hlamusela leswi xi swi endleke, kambe “ndzi tsundzuka, hi wena wo lulama, mina ndzi mu dyohi, a wu na nandzu, mina ndzi xaniseriwa leswi ndzi swi endleke, u na mfumo, mina a ndzi na nchumu laha ndzi yaka kona, kambe ndzi tsundzuki” xikan’we kan’we a amukela xitshembhiso xa yena. “U ta va na mina namuntlha”,
- Loko Yesu a kota ku twa xikhongelo xa mudyohi loyi a nga hayekiwa exihambanweni, xana a nga ka a nga twi swikhongelo swa hina sweswi a nga ku kwetsimeni ka yena evokweni ra Xinene ra Xikwembu?
- Na kambe hi vona hi laha Yesu a hambanyiseke vanhu ha kona, lava nga eka voko ra Xinene va famba na yena eku fumeni ka yena kasi lava nga eka voko ra ximatsi va famba va ya eka ku lova loku nga heriki. Munhu hi yexe u tihlawulela laha a lavaka kuya kona. Yesu a nga hlawulanga un’wana a siya u n’wana, mavoko ya yena a ya pfulekela hinkwavo, mudyohi u n’we a hlawula ku amukela voko ra Xikwembu leri nga eka yena, kambe loyi u n’wana hi ku tikukumuxa ka yena a ri cukumeta kule na yena.
- A hi languteni leswaku Yesu a nga vekanga ku tshamiseka ka yena ku tlula ka vanhu va n’wana. Eka nkarhi wo xaniseka ka yena a lulamerile na ku nyika ku pfuna eka loyi a lavaka ku pfuniwa hambi eku tsaneni ka yena loku kulu, hambi loko a ri endzeni ka vukari bya Xikwembu a swi kota ku manyuluta a lava ku vona leswaku manana wa yena u na leswi a swi pfumalaka (John 19:26 & 27).
- Hi nga susa mahlo ya hina eka Yesu hi languta dyavulosi loyi a nga vanga hinkwaswo leswi humeleleke,hi yena, na kona u ta tshama a ri mutsandzeki, laha e Golgota u na vanhu va nharhu lava nga le hansi ka vulawuri bya yena, u n’wana u beleriwileexihamban’weni, lava nwana va le ku tsakeleni ko hlula laha hansi, kambe endzhaku ka xinkarhana, matafula ya hundzuluxiwa, u n’we va lavanharhu a ntshuxiwa a va la Poneke, na kona u ntshuxa hi loyi a nga vambiwa exikarhi. Hi nga ehleketa leswaku ku khunguvanyeka ka dyavulosi ku ta va ku ve njhani, laha munhu loyi a ri mukhomiwa hikwalaho ka leswi dyavulosi a nga tirha swo biha ha yena nkarhi wo leha leswaku eku heteleleni a ta n’wi hoxela ekheleni ra Tihele, xikan’we kan’we a phunyuka hi nyangwha leyi pfulekeke, laha a ku ri hava lexi a ta xiendla, na kambe, wanuna loyi a nga n’wi belela swinene exihambanweni se u pfukile esirheni endzhaku ka masiku mambirhi, Hallelujah, dyavulosi i mutsandzeki!
Luka 23:44 ku fika 49
- Munyama wu funengeta tiko hinkwaro kwalomu ka 12 ni nhlikani laha dyambu ari ri xikarhi ka nhlikani, a swi tshavisa ngopfu kutani u n’wana na u n’wana a swi vona ku ri leswi I swa wa matimba hinkwawo, xikombiso ku suka Tilweni, xikombiso xa Xikwembu.
- Hikokwalaho ka yini munyama, loko xikwembu xi xanisa Pharaoh etikweni ra Egipita leswaku a ntshuxa vana va Israel va famba, munyama wu ve wu n’wana wa makhombo lama nga hlasele va Egipita, kambe ku nga ri eka vana va Israel. Ku vonakala i xikombiso xa Vukona bya Xikwembu, ku fana na leswi munyama wu kombisaka leswaku a ku na Xikwembu, loko Yesu a rhwele swi dyoho swa hina, Xikwembu xi hluleke ku n’wi tiyisela kutani xi suka eka yena hi ku helela, Yesu a twa ku vaviseka ka lendzeni na le handle Hikokwalaho ka ku sukeriwa hi Tatana wa Yena, hi nga languta no nkhensa leswi Yesu a swi endleke hikwalaho ka hina, ku twa ku vava e ndzeni na le handle, hikwalaho ko sukeriwa hi Xikwembu Tatana wa Yena, ku engetela kwalaho munyama wu n’wi funengeta a ri swa kwe a hayekiwile exihamban’weni na munyama. Hi swona swi nga endla leswaku a huwelela aku; “Xikwembu xa nga, Xikwembu xa nga u ndzi tshikele yini?”
- Endzhaku ka tiawara tinharhu munyama wu hangalaka, Xana swi vula leswaku a ku ri ku hakeriwa ka swi dyoho swa tinxaka hinkwato hi nkarhi wo lowo ke? Hikuva endzhaku ka sweswo Yesu u huwelerile a ku; “ndzi twa torha” kutani va teka xiponci va xi chela eka vinegar va n’wi nyika, kutani a swi amukela? (Matt 27:48) kutani a vitana na kambe, “swi hetisekile” (John 19:30), kutani aku, “Tatana, eka mavoko ya wena ndzi nyikela moya wa mina,” kutani a fa.
- Loko mufambisi wa masocha loyi a vamba Yesu a vona leswi, e rivaleni a vula leswaku Yesu a ku ri munhu wo Lulama, eka buku ya Marka 15:39 swi tiyisisiwile leswaku a huwelela aku; “Hakunene loyi a ri n’wana wa Xikwembu,” na hi nkwavo lava ava ri kwalaho va ti ba swifuva hi leswi nga humelela,vo tala va tinyikela eka Yesu, hikuva kukhohlwisa a swi humelerile exihamban’weni.
- Eka doroba ra le ku suhi Jerusalema, Tatana, hi nkarhi wolowo u endle vumbhoni eka vanhu hinkwavo eka leswi a swi ri ku humeleleni eka ndhawu ya ximoya, Tempeleni, kheteni leri a ri pfala ndhawu ya vukwetsimelo bya vukwetsimelo ri handzukela hi le xikarhi ku suka a henhla ku fika ehansi, leswaku ndhawu leyi yo kwetsima laha Vukona bya Xikwembu a byi tshama kona, laha Muprista lonkulu a kota ku nghena kan’we hi lembe a endla switlhavelo swa swi dyoho hinkwaswo swa vanhu. Sweswi a ku pfulekela vanhu hinkwavo.
- Swi le ri valeni leswaku va prista vo tala a va ri kwalaho ku vona leswi humeleleke, xana kheteni ri ngava ri handzula hi munhu? Loko a swi ri tano a ri tava ri tsemiwe ku suka ehansi kuya ehenhla ku nga ri ku suka henhla kuya ehansi, leswi swa ti komba kuri i Xikwembu xi endleke sweswo, va prista a va tsemeke nhlana hikuva sweswi a va langute endzeni ka vukwetsimelo ku kongoma.
- Hikokwalaho ka yini Xikwembu xi endle sweswo? A ku ri xikombiso xa leswaku khumbi ra vudyoho leri a ri sivela vanhu ku hlangana na Xikwembu sweswi ri wisiwile hi ku nyikela ka n’wana wa xona, hi nkhensa Xikwembu hikuva ku sukela kwalaho munhu u n‘wana na u n’wana anga nghena evukwetsimelweni bya Xikwembu a gandzela emilengeni ya xona, ku nga ri hi ku lulama ka yena, kambe ku ri hi nxavo lowu Yesu a nga wu hakela, hikwalaho ntsumi yi te eka Josefa malembe ya 33 lawa hundzeke, “ u ta n’wi thya vito ra Yesu hikuva u ta ponisa vanhu eka swi dyoho swa vona” (Mat 1:21).
C. KU LAHLIWA KA YESU
Luka 23:50-56 (languta John 19:38-42)
- Nxavo se wu hakeriwile, ku hlula se ku humelerile, emahlweni vadyondzisiwa va Yesu va ta yima va tiyile va vula vumbhoni bya ku pfumela ka vona, hi leswi Nikodema na Josefa wa Arimathea va swi endleke. Hinkwavo a va ri va rhangeri va Sanhedrin, kambe exihundleni a va ri va dyondzisiwa va Yesu, eka nkarhi wo tengisiwa no vambiwa a va ri endzhaku va nga humeli rivaleni, kambe sweswi va yima va komba un’wana na u n’wana va nga chavi nchumu, vumbhoni bya leswaku hakunene Yesu a ri nwana wa xikwembu se byi hangalaka hi matimba eka tiko hinkwaro: ku va ka xinyama ku ringana tiawara tinharhu, ku tseka tseka ka misava, masirha lama pfulekeke, ku handzuka ka nguvu ya Tempele, hinkwaswo sweswo a swi vulavula na vona.
- Josefa a ri munhu wo hlonipheka hikuva Pilato u n’wi nyike Papila ro pfumelele ku lahla Yesu, xikan’we na Nikodema, u fambile a ya exihamban’weni a susa ntsumbu wa Yesu, a wu putsela hi nguvu yo saseka a wu lahla e ka sirha ra yena, kutani va wu hoxa e sirheni leswaku sabata ri kondza ri hundza, vavasati lava a va landzela va vonile hinkwaswo.
Matt 27:62-66
Va prista va lwile hi matimba ku endla leswaku mhaka ya ku pfuka ka Yesu yi nga hangalaka, va hakerile va rindza leswaku va rindza sirha ra Yesu, kambe sweswo swi lo nyanyisa ku hangalaka ka vumbhoni hikuva na vona masocha va vile timbhoni ta ku pfuka ka Yesu.
D. SWI ENGETELO
Nkombo wa marito ya Yesu loko a ri exihamban’weni:
- Yesu a ku, Tatana va rivaleli hikuva a va tivi lexi va xi endlaka. (Luk 23:24)
- Ndzi tiyisile ndzi ri ka wena u ta va na mina Eparadayisini. (Luk 23:43)
- Wansati vona n’wana waku, kutani aku eka mudyondzisiwa loyi a rhandziwaka, vona manana waku! (Joh 19:26,27)
- Eli, Eli, Lama Sabachthani? Leswi vulaka, Xikwembu Xanga Xikwembu xa nga u ndzi tshikele yini? (Mat 27:46)
- Ndzi twa torha. (Joh 19:28)
- Swi hetisekile. (Joh 19:30)
- Tatana eka mavoko ya wena ndzi nyikela moya wa mina. (Luk 23:46)
//////////