A. XIKWEMBU XI VUMBIWILE EKA VUNHARHU BYA VANHU
Kutani Xikwembu xi ku: “A hi endleni munhu hi xifaniso xa hina, a fana na hina, a ta fuma tihlampfi ni tinyanyana, a fuma ni swifuwo, ni misava, ni swihari hinkwaswo emisaveni, ni swikokovi hinkwaswo. (Gen 1:26)
Xikwembu xi tiveka eka vunyingi hi ku tirhisa rito ra ku “hina” leri nga eka vunyingi.
Hiloko Xikwembu xi tumbuluxa munhu hi xifaniso xa xona, xi n’wi tumbuluxa a fana na xona, xi tumbuluxa munhu wa xinuna ni munhu wa xisati. (Gen 1:27).
Xikwembu xi tumbuluxile vanhu vambirhi, kutani xi ku ha vambirhi va tumbuluxiwile hi xifaniso xa Xona, leswi vulaka leswaku Xikwembu xi tlula vun’we.
Kuteloko Yesu a khuvuriwile, a hatla a huma ematini, kutani hi nomo lowu, matilo mapfuleka, a vona Moya wa Xikwembu wu xika tani hi tuva, wu ta ehenhla ka Yena. Kutani ku twakala rito leri humaka etilweni ri ku: “Loyi I N’wananga la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi tsakelaka. (Mt 3:16-17L).
Lani hi vona vumunhu bya vunharhu hinkwabyo bya VuKwembu bya Xikwembu byi tirhisana swin’we: Xikwembu N’wana, a ri karhi a khuvuriwa, Xikwembu Moya Lowo Kwetsima, a ri karhi a ri eku khuvuleni, kutani Xikwembu Tatana a ri karhi a vulavula ku suka etilweni.
Hikokwalaho, yanani eka vamatiko hinkwavo mi va endla vadyondzisiwa va mina, mi va khuvula hi vito ra Tatana, ni ra N’wana, ni ra Moya Lowo kwetsima. (Mat 28:19).
Tatana, N’wana, ni Moya Lowo Kwetsima, Hinkwavo va fanele ku boxiwa hi Mavito ya vona tani hi Xikwembu loko vapfumeri va khuvuriwa.
Ndzi ta kombela Tatana, kutani Yena u ta mi nyika Muchaveleri un’wana, loyi a nga ta va na n’wina hilaha ku nga heriki, a nga Moya wa ntiyiso, … (Yoh 14:16, 17).
Nakambe, Tatana, N’wana ni Moya Lowo Kwetsima va boxiwile tani hi nhlangano wa vumunhu bya Xikwembu.
Xana swi nga kotekisa kuyini leswaku vanhu lava nharhu va hundzuka un’we xana? Tani hi hala ndzhaku laha hi taka hi kona, hi hlangana ni xiyimo nakambe xo hlamarisa, lexi lavaka ku amukeriwa hi ripfumelo hikuva hi vu hina a hi nge swikoti ku xi twisisa. Hi fanele ku swi twisisa leswaku Xikwembu I Moya, naswona hina hile nyameni; Xona Xi kona hi ndlela leyi hina hi nga tsandzekaka.
A hi ringeteni ku vumba xifaniso hi vanhu hikwavo, hi va yelanisa ni Xikwembu. Hi nga fananisa Vunharhu ni khapu ya tiya, leyi endzeni ka yona ku nga na tiya, chukele, ni ntswamba. Loko ndzi ri karhi ndzi ti phina hi yona, a ndzi nge vuri leswaku ndzi ti phina hi tiya, chukele ni ntswamba, kambe ndzi nga vula leswaku ndzi nwa khapu ya tiya. Ndzi ta ehleketa ntsena hi vun’we bya yona, hambi leswi loko ndzo famba na yona elaborotori, lava va ti tekiniki va nga swikota ku tsumbula leswaku I nkatsakanyo wa tiya, chukele ni ntswamba.
Swi tano ni le ka Xikwembu Tatana, N’wana ni Moya Lowo Kwetsima, vanhu vanharhu lava hi nga kotaka ku va hambanisa, kambe va vumba Xikwembu xin’we, , naswona loko Xi vulavula etimbilwini ta hina, a hi nge swikoti ku hambanisa leswaku kumbe I Tatana, N’wana kumbe Moya Lowo Kwetsima loyi a vula vula, kumbe loyi a nga hi horisa kumbe ku hi phamela eka swilaveko swa hina; hi ngo kota ku tiva no vula leswaku I Xikwembu le xi endleke lexi kumbe lexiya.
B. KU HAMBANA KA MINTIRHO YA TATANA, N’WANA NI MOYA LOWO KWETSIMA (NKATSAKANYO)
Endyangwini wa munhu, tatana, manana, ni vana, un’wana ni un’wana u ni ntirho wa yena wo hambana ni wa van’wana, ku endlela leswaku swi famba kahle endyangwini. Eka vunharhu bya Xikwembu Tatana, un’wana ni un’wana u ni ntirho wa Yena, ku endlela leswaku laha misaveni ni hinkwako ku va ndyangu wo tsakisa eka Xikwembu ni vanhu va Xona.
- Xikwembu Tatana
a. Eka Xikwembu hikona laha ku humaka matimba yo tumbuluxa misava, matilo ni hinkwaswo, naswona swi hlayisiwa hi wona matimba lowa. Hi xona N’wini wa tinyiko hinkwato leti nga kona emisaveni.
Nyiko yin’wana ni yin’wana leyo saseka, ni minkateko hinkwayo leyi hetisekeke, swita hile henhla, swi xika hile ka Muvumbi,wa leswi voningaka,, loyi ku nga hava ku hundzuka-hundzuka eka Yena, kumbe ku fularhela munhu a sala exinyameni. (Yak 1:17).
b. Xikwembu Tatana hi Yena a kunguhataka ku: I ncini, kwihi, rini, kuyini (Djani), naswona hinkwaswo swi endliwa hi Yena.
Hi Yena a nga ni rito ro sungula ni ro hetelela emisaveni, matilweni ni hinkwako. Hinkwaswo swi boheka ku endleka hi makungu ni ku rhandza ka Yena.
Hi Yena Mutsari ni Muaki loyi a kunguhateke hi vu-enti leswi misava, matilo ni hinkwaswo swi faneleke ku langutekisa xi swona, ni hi laha swi faneleke ku tirha ha kona. Hi Yena loyi a kunguhateke hinkwaswo mayelano ni Tinyeleti, ti Pulaneta, vukulu bya swona, ntiko, leswi tirhisiweke ku swi vumba, ni laha swi faneleke ku va kona.
Kutani Xi kunguhatile misava hi vu tshila swinene: malwandle, tintshava, mirhi, swivumbiwa swa malwandle, swa le mpfukeni, ni swa le misaveni leyi omeke nakambe, ni munhu loyi ku nga nhlangano wa moya, hika, ni miri. Kutani Xi wu veka kuya hi swi laveko swa munhu: Kutani misava ya Xona yi tatiwa hi swilo swa ntsandza vahlayi leswi Xi swi vumbeke, Xi endla ni matilo ni misava leyintswha hi la ha Xi kunguhataka hakona vu-mundzuku emianakanyeni ya Xona. E-e, a hi nga tlhelela endzhakunyana; Laha Xi tirhelaka kona ku ni ti Khompiyuta ta xi manguva lawa, ta xiyimo xa le henhla, leti xi ti tirhiseke, hi ku lerisa ka rito, ti humesa mahungu hinkwawo ya le ndzhaku, ni ya sweswi, ni ya nkarhi lowu wa ha taka; ya hinkwaswo na le swi nga vonekiki. E-e, a hi swi vekiseni leswi swi nga xiswona hi ntiyiso: Hi Yena loyi a rhwaleke mahungu hinkwawo wolawo emiehleketweni ya Yena; Vukona bya Yena a byi tiseketeri hi chumu.
c. Xi hlawula un’wana ni un’wana loyi Xona Xi n’wi tsakelaka, Kungava N’wana wa Xona, vanhu, ni tintsumi ku endla ntirho wo karhi lowu faneleke ku endliwa. Yesu u hlawuriwile hi Tatana wa Yena tani hi Muponisi wa misava leyi, na ku va Yena Mufumi:
Ndzi vekile Hosi leyi ndzi yi tsakelaka emuntini wa Siyoni, entshaveni ya mina leyo hlawuleka. Ndzi ta twarisa leswi Hosi Xikwembu Xi swi boheke. Xite eka mina: “U N’wananga, namuntlha ndzi ku tswarile. Kombela eka mina, kutani ndzi ta ku nyika matiko ma va ndzhaka ya wena, misava hinkwayo yi tava ya wena ku ya fika evugimamusi (Ps 2:6-8).
Loko manana wa Yakobo na Yohane a komberile Hosi Yesu leswaku a pfumelela vana va yena vambirhi kuva un’wana a tshama evokweni ra Yena ra Xinene, un’wana eka lera ximatsi emfun’weni wa Yena u hlamule a ku:
Kambe loko kuri ku tshama evokweni ra mina ra xinene hambi ka lera xi matsi, a hi mina ndzi nga mi nyikaka swona, kambe swi tava swa lava swi lunghiseriweke vona. (Mk 10:40)
Loko a nga se na hlawula vaapostola va Yena, Yesu u khongerile vusiku hinkwabyo leswaku a kuma mavito ya vona eka Tatana.
d. Hi Yena loyi a vekeke masiku ni minkarhi leyi makungu ya Yena ma nga ta hetiseka ha wona, ni minkarhi leyi Hosi Yesu a nga ta vuya hi yona emisaveni:
Loko ri ri siku ra kona ni nkarhi wa kona, a ku na loyi a swi tivaka, hambi ti ri tintsumi ta le matilweni, hambi a ri N’wana, swi tiviwa hi Tatana ntsena. (Mt 24:36)
e. Yena N’winyi, A nga ngheneleli etimhakeni ta nkarhi wa makumu
Tatana a nga ngheneleli emintirwheni ya Yena leyi a yi kunguhateke (Kufana ni n’winyi wa nsimu loyi a nga ngheneleleki hi yexe eka ku tsemeta voya bya tinyimpfu, kumbe eku byaleni ka mirhi.) Yena u ti seketela hi N’wana ni Moya Lowo Kwetsima ku va va endla ntirho lowu.
I ti ndzawu timbirhi ntsena, eka Testamente Leyintswa, laha a nga suka hi Yexe ematilweni, a endzela misava na ku va a chumayela vanhu hi rito ra Yena, kambe eka minkarhi hinkwayo, a ku ri ku va a tiyisisa eka vona leswaku Yesu a a ri N’wana wa Yena loyi a rhandzekaka, ni leswaku u vekile ku tshemba ka Yena hinkwako eka Yena, ni leswaku va fanele ku n’wi yingisa. Hi mukhuva wolowo, a a ri eku tlakuseni ka N’wana wa Yena. Leswi swi endlekile loko Yesu a khuvuriwa, ni le ntshaveni loko a tlakusiwa. (Mt 3:17, na 17:5).
Tatana, dzunisa Vito ra Wena, kutani ku twakala Rito ri huma etilweni ri ku: “Ndzi ri dzunisile ndzi ta engeta ndzi ri dzunisa.” Ntshungu lowu a wu yimile kolaho wu swi twile, kutani wu ku “Ri dzindzile, Van’wana va ku “Ntsumi yi vulavurile na Yena.” Yesu a engeta a ku “Rito leri a ri nga endleli mina loko ri twala, kambe a ri endlela n’wina”. (Yoh 12:28-30)
2. Xikwembu N’wana Muhlanganisi
a. Ntirho wa Muhlanganisi
Vuhlanganisi, eMatsalweni, swivula ku endla makungu ya Xikwembu Tatana emisaveni, ni le matilweni, ni hinkwako, hi ku yingisa leswi Yena a swi vulaka, ni ku vona leswi a swi endlaka, kutani na wena u swi vula u tlhela u swi endla.
Xikombiso xa makungu ya Tatana lawa mafaneleke ku endliwa I ku akiwa ka Ntsonga wo hlawuleka. A swi endla onge hi loko Tatana a akile yin’wana yo fana na yona etilweni, kutani se a yi komba Muxe yi ri ni vuxoko-xoko lebyi heleleke, kutani Muxe a a fanele kuva a yi a ka tani hi leswi yi nga xiswona laha misaveni.
“…, swi fana na Muxe: Loko a lavile ku yimisa Ntsonga, u lerisiwile hi Xikwembu, lexi nga te: “U vona leswaku u endla hinkwaswo hi ku landza leswi u kombiweke swona entshaveni” (Hev 8:5).
b. N’wana I Muhlanganisi Wo Hetiseka.
N’wana I Muhlanganisi, I munhu loyi a nga exikarhi, naswona, u rhwele mianakanyo ya Tatana ni makungu ya Yena emisaveni, ematilweni, ni hinkwako; hikokwalaho, Matsalwa ma dyondzisa leswaku misava, ni matilo, ni hinkwaswo swi tumbuluxiwile hi N’wana (Yoh 1:3; Kol 1:16).
Ku hava lexi N’wana a nga xi endla na xi nga humi ka Tatana. Loko a ha famba laha misaveni u te:
… ,Ndzi tiyisisile ndzi ri eka n’wina, N’wana a nga ka a nga ti sunguleli a endla xilo hi yexe; ú endla ntsena lexi a xi voneke xi endliwa hi Tata wa yena; hinkwaswo leswi Tatana a swi endlaka, na Yena N’wana wa swi endla. (Yoh 5:19).
c. N’wana, I Muhlanganisi eku Tumbuluxeni
Hi ntiyiso leswi swi endlekisaka xiswona a swi hlavuteriwanga eka hina. Mayelano ni ku tumbuluxiwa ka misava leyi tani hi xikombiso; swi ti komba Tatana a vulavurile marito yo karhi ematilweni leswaku ku va ni ku vonakala; kutani N;wana a khandziya endlwini ya le henhla, a langutisa emisaveni, a vona yi phutseriwile hi munyama, hiloko a huwelela a ku: “Akuve ni ku vonakala,” kutani misava hinkwayo yi va eku vonakaleni, loku tisiweke hi Moya Lowo Kwetsima lowu a wu hunga ehenhla ka mati.
d. N’wana I Muhlanganisi Eku Basisiweni ka Tempele. Laha hi na xikombiso xin’wana eka mhaka leyi
Ndzi nga ka ndzi nga tisunguleli ndzi endla xilo hi ndzexe, ndzi avanyisa hi laha ndzi byeriwaka hakona; hikokwalaho, ku avanyisa ka mina ku lulamile, hikuva a ndzi lavi ku endla ku rhandza ka mina, kambe ku rhandza ka loyi a ndzi rhumeke. (Yoh 5:30).
Xifaniso lexi hi xi kumaka xi tshame hi ndlela leyi: Loko va xavisi va swi tuvani ni va ncincisi va timale va hlongoriwile e Tempeleni, Tatana hi Yena a nga tirha ntirho wa kona hinkwawo a ri ematilweni; wa ku luka xisephu, a wisetela matafula, ni wa ku hlongola vanhu endhawini leyo, na a ri karhi a vulavula marito, kutani N’wana wa Yena, Hosi Yesu, a kota ku swivona leswi a a swi endla , ni ku swi twa leswi a swi vulavula, kutani na Yena a endla swo fana laha emisaveni – eTempeleni, eYerusalema.
e. Ntirho wa N’wana laha misaveni a ku ri xifaniso xa xivoni-voni xa swilo leswi Tatana a swi endleke etilweni.
A wu nga ri kona nkarhi wo tiendlela swa Yena hambi leswi a ri Xikwembu N’wana. Lowu I ntlontlo eka un’wana ni un’wana loyi a dyondziseke hi Vito ra Hosi Yesu.
Hi ku katsakanya: N’wana ni Moya Lowo Kwetsima va endla ntsena leswi va swi vonaka ni ku swi twa eka Tatana, kutani Yena u ti seketela hi N’wana ni Moya Lowo Kwetsima ku va makungu ya Yena ma humelerisiwa.
f. Hakelo leyi hakeriweke hi Muhlanganisi
Hosi Yesu a ri Muhlanganisi loko Xikwembu xi kunguhata ku ponisa munhu (1 Tim 2:5). Xikwembu Xi vile ni makungu emianakanyeni ya Xona ya ku ponisa vanhu hinkwavo eka xidyoho; kambe xana I mani loyi a ta yima exikarhi xona na munhu, afa, a tiyisela mahlomulo ya ku vava swonghasi, ni ku rhwala xikhatiso xa ku dyoha ka munhu xana? I Yesu, N’wana, loyi a tinyiketeke ku fa exihambanweni hikolaho ka nandzu lowu. Hikwalaho, U vile Ndlela leyi Tatana a nga yi tirhisa ku rhumela minkateko ya ku Ponisiwa, ku suka etilweni yi khulukela emisaveni. U tisile rifuwo hinkwaro leri a ri lulameseriwe vanhu (Va Heb 10:4-10).
Hikuva ku ni Xikwembu xin’we, naswona ku ni Muyimeri wun’we, loyi a hlanganisaka Xikwembu ni Vanhu, Yena Kriste Yesu, Munhu wa xiviri. (1 Tim 2:5).
Loko a hetile ntirho lowo kula swonghasi; N’wana u tlhandlukele etilweni, evokweni ra xinene ra Tatana, laha sweswi a yisaka emahlweni ntirho wa ku ponisa hi ku khongela eka Tata wa Yena, leswaku minkateko leyi a yi kumeke (munhu), yi rwhariwa yi yisiwa entangeni wa Tatana
g. Vuhlanganisi byi hetisekile.
Eku herisiweni ka swilo hinkwaswo, Tatana u ta lawula hi ku hetiseka.:
… Endzhaku, ku ta fika makumu, siku a nyiketaka Mfumo eka Xikwembu Tatana, loko a ta va a herisile vuhosi hinkwabyo, ni ku fuma hinkwako, ni matimba hinkwawo. Hikuva Kriste u fanele ku fuma, Xikwembu xi ko xi veka valala hinkwavo eminkondweni ya Yena. (1Kor 15:24, 25)
3. Xikwembu Moya Lowo Kwetsima
Moya Lowo Kwetsima I munhu un’wana eka vun’we bya Xikwembu; Tatana, loyi a fikisaka eka tumbuluku, eminkateko ya Tatana ni rifuwo ra Yesu.
Hi dyondza eka Genesa ku avanyisa ka 1:2, leswaku loko misava yi ri munyama na ku va phanga, Moya a wu hunga ehenhla ka mati. A fana ni huku yo fukamela matandza eku ma thlora, leswaku ku huma swihukwani leswi hanyaka; I navela ku tisa minkateko ya Tatana ya misinya, swihari, ni vutomi bya munhu laha misaveni.
Kutani sweswi Xi navela ku tisa vutomi lebyintswa bya xi moya emisaveni leyi ya munyama. Hikokwalaho, loko Hosi Yesu a tlhandlukile a ya etilweni, U khongerile Tatana leswaku a rhumela Moya Lowo Kwetsima emisaveni leyi, ku ta ponisa vanhu, ku nga ku ponisa loku Yena N’wana a ku hakeleke. Tatana u hlamurile Xikhongelo xa Yena hi ku xika ka Moya Lowo Kwetsima emisaveni hi siku ra Pentekosta.
Kutani Moya Lowo Kwetsima sweswi wu fambisa Hungu ra nkateko lowu kulu, leri hi ri vitanaka Evhangeli, wu yi fikisa eka vanhu, wu pfula miehleketo ya vona leswaku va kota ku ri twisisa, ri nghena etimbilwini, ni le vuton’wini bya lava va wu nyikaka ndhawu.
Tani hi Yesu, Moya Lowo Kwetsima a wu swikoti ku ti endlela swa wona:
Kasi loko Yoloyi a ta, a nga Moya wa ntiyiso,ú ta mi fambisa endleni hinkwayo ya ntiyiso; hikuva a nga ka a nga vulavuri swo huma emiehleketweni ya yena, kambe xin’wana ni xin’wana lexi a xi twaka, u ta xivula, naswona u ta mi tivisa leswi swi nga ta ta. (Yoh 16:13).
Loko Moya Lowo Kwetsima wu heta ntirho wa wona wa ku ponisa entangeni wa Xikwembu, N’wana u ta vuya a ta tshovela ntshovelo a wu tlherisela eka Tatana.
Kutani ke, un’wana ni un’wana eka vun’we bya Xikwembu u na ntirho wa Yena, kambe Hinkwavo va tirhisana swin’we ku fikelela xikongomelo xin’we.
C. NTIRHISANO EKA VUN’WE BYA XIKWEMBU
A hi phindheni hi ku komisa leswi vuriweke laha henhla. Loko N’wana ni Moya Lowo Kwetsima va tava va herisile vu tiarisi hinkwabyo lebyi lwaka ni Xikwembu exikari ka swivumbiwa kuya hi xileriso xa Tatana, N’wana, eka matilo ni misava leyintswha, u ta tlherisela matimba eka Tatana laha swilo hinkwaswo swi humeke kona ka hari eku sunguleni.
… … Endzhaku, ku ta fika makumu, siku a nyiketaka Mfumo eka Xikwembu Tatana, loko a ta va a herisile vuhosi hinkwabyo, ni ku fuma hinkwako, ni matimba hinkwawo. (1 Kor 15:24).
Eka Mfumo lowu, Yesu ni Mutekiwa wa yena, (ku nga vanhu lava nga ponisiwa nkarhi wa sweswi, nile ka nkhuvo wa vukati bya Xinyimpfana kuva vasati wa Xona.), va ta hanya swin’we hi laha ku nga heriki.
A hi ku hlamarisa, ni ku nandziha, ni ku rhandzeka eka ndhawu ya ku hlula etilweni, swi ta ta mbilu ya munhu hi ku navela, swi endla u huwelela, “Amen, ina tana Hosi Yesu, tana sweswi.”
(Makweru, ku tsala hi milawu ya Hosi, switshembiso, mintirho ni swiendlo swa Yena eka vanhu, I ntirho wa kahle, kambe ku tsala hi Yena I mhaka yo hlamarisa. U ti twa onge u famba emisaveni yo kwetsima, onge hiloko moya lowu ku rhendzeleke wu tele vukona bya Yena, naswona u navela onge u nga va ni tipapa kufana ni tiSerafim ta le ka Isaya 6:2 leti u nga ti funengetaka hi tona.)
//////////