A. VU NKOKA BYA KU PFUKA KA YESU
Ku pfuka ka Yesu i swa nkoka swinene. Xiyenge lexi xi tiyisa, ku tlurisa leswaku hakunene I n’wana wa Xikwembu loyi a rhumeke hi Tatana ku suka etilweni. Swi tiyisisa swinene na leswaku hinkwaswo leswi a swi vuleke a swi huma ka Tatana wa Yena. Na kambe xa nkoka hi leswaku ku nyikela ka yena eku susa swi dyoho swa hina swi amukeriwile hi Tatana wa Yena. Ntiyiso lowu Tatana u swi tiyisile hi ku n’wi pfuxa eku feni.
Muapostola Pawulo u xaxameta swa nkoka hi ku pfuka ka Yesu eka 1Vakori. 15:17: “loko Kreste a nga pfuxiwanga, ku pfumela ka nwina I ka mahala, mahari e swi dyohweni swa n’wina.”
Ku pfuka ka Yesu swi kombisa matimba yo hlamarisa ya Xikwembu, swi tiyisisa leswaku:
- Xi nga pfuxa mimoya ya hina leyi feke hi vudyoho xi hi nyika vutomi lebyi ntshwa byo kwetsima.
- Xi nga pfuxa miri ya hina leyi bolaka eka siku ro hetelela loko Yesu a vuya emisaveni, leswaku hi fana na yena loko a pfukile eku feni.
B. VUMBHONI BYA KU PFUKA KA YESU NA KU TIKOMBISA
(Veka nkarhi lowu u nga hlayaka hi vuxiyaxiya eka tindzimana, na ku twisisa leswi humeleleke eku feni ne ku pfukeni ka yena: Matt 28:1-10; Mark 16:1-20; John 20 na 21.)
Eku sunguleni ka xikomba dyodzo, swi hlamuseriwile leswaku evhangeli yi n’wana na yi n’wana a yi tsaleriwa ntlawa wa vanhu vo karhi, hambi leswi a swi nga ta koteka ku tsala mahungu hinkwawo eka evhangeli yin’we, hi ta lemuka leswaku hungu ri n’wana na ri n’wana leri nga tsariwa eka leswi Yesu a nga swi endla kumbe ku swi vula xikan’we na hinkwavo lava nga va xiave eka hinkwaswo a va tsala hi ku susumetiwa hi moya na himukhuva lowu swi faneleke ku vuriwa ha kona.
Leswi swi pfangana na le ka ma hetelela ya tievhangeli, laha ku nga kombisiwa ma pfukelo ya Yesu na ku tekeriwa ka Yena, hi ta lemuka leswaku hinkwaswo leswi a nga swi endla a swi lo landzelelana hi mukhuva lowu swi nga humelela ha kona eku tswariweni ka tievhangeli leti nharhu.
Hi ta xiyaxiyisa swinene eka evhangeli ya Luka, kasi na tona leti n’wana hi ta ti languta leswaku hi ta kuma mongo wo helela eka masiku yo ringana 40.
1. Masocha lama a ma rindza sirha (Matt 28:1-4, 11-15)
Eka swi komba dyondzo leswi nga hundza hi hlamuserile leswaku va rhangeri va yuda, va yile ku ya pfala sirha no vona leswaku ra rindziwa hi masocha, Pilato a endle leswaku sweswo swi endleka. Leswi va swi tiyisisile hikuva a va chava leswaku vadyondzisiwa va Yesu va tata n’wi yiva kutani va ku u pfukile, tani hi leswi a tshembhisile leswaku swi ta va tano. Swi le rivaleni leswaku va rindza lava va masocha hi vona vo sungula ku tiva leswaku Yesu u pfukile. Loko va tava va hlamarisiwile, va sukile e sirheni va tsutsuma ku ya tivisa Mu prista lonkulu va hlamusela hinkwaswo leswi humeleleke. Matirhelo ya Xikwembu i ku humelerisa erivaleni leswi fihliweke, ku humelerisa ntiyiso. Sathani yena u tumbeta ntiyiso hi mavunwa ku fana na leswi humelelaka laha. A nga swi kotanga ku arisa Yesu leswaku a nga pfuki e sirheni: u ringetile ku tirhisa va tirhela mfumo va nkarhi wolowo leswaku va hangalasa mavunwa ya leswaku Yesu a nga pfukangi, laha a tshembhile ngopfu leswaku u ta humelela, tani hi leswi masocha ya nga tivonele hi woxe swi tikile nyana ku hangalasa mavunwa ntiyiso va ri karhi va wu tiva, na loko va endla tano, emakaya ka vona a va ta hleva leswaku Yesu u pfukile, hikwalaho hungu ra ntiyiso ri ta hangalaka na ka njhani hambi loyi a nga fa tindleve u ta tiva leswi nga humelela.
2. Mariya Magdalena (John 20: 11-18)
Mariya Magadalena a huma eka xifundza xa Galeliya, ku ringana 175 ku fika 200km e n’wa lungwini wa Yerusalema. Eku hanyeni ka yena u hanyile vutomi byo ka byi nga basanga ku fikela loko a ngheniwe hi mademoni yo tala, ku fana na munhu wa Gadara loyi Yesu a nga hlongola mademoni eka Yena na Yena Mariya u hlongoleriwa 7 wa mademoni lawa a ya n’wi karhata. (Marka 16:9).
Yesu u vule marito ya leswaku munhu la rivaleriweke swi dyoho swo tala hi n’wini wa yena u ta rhandza n’wini wa yena swinene (Luka 7:47). Mariya a swi tiva leswaku u dyohela Tilo swinene hi ku nyikela vutomi bya yena eka sathani leswaku a n’wi tirhisa, na leswaku Hosi yi kombise tintswalo leti kulu eka yena hi ku susa swi dyoho swa yena hi xinkarhana xintsongo. Tintswalo leto hlamarisa leti a nga ti amukela eka Yesu xikan’we no susiwa ku xaniseka loku a ku ri ka yena hi mademoni lawa Yesu a nga ma susa swi endla leswaku a rhandza muntshuxi wa yena swinene; u sungule ku va mudyondzisiwa wa ku tiyimisela swinene, a ri mulandzeri wa Yesu swin’we na vadyondzisiwa va xinuna, a landzela Yesu a n’wi tirhela hinkwako laha a ya kona, na va n’wana va dyondzisiwa va xisati, a n’wi tirhela hambi ku ri hi swilo swa yena tani hi leswi a ri na swilo swo khomeka hikuva a ri loyi a tiviwaka etikweni. Hi u n’wana wa lava a va yimile hi le tlhelo ka xihambano xa Yesu loko a ri ehenhla ka xihambano, na kambe u ve un’wana wa lava nga tota miri wa yena hi mirhi ya risuna loko a lahliwile e sirheni.
Sirha ri ye mahlweni ri n’wi khumba ku fana na loko a khomiwe hi maginete, a nga swi langutelanga leswaku Yesu a nga pfuka ku feni, lexi a xi n’wi chavelela a kuri ku va kona kwalaho a phutsela no tota miri wa Yesu hi miri ya risuna ta ni hi leswi a kuri ntolovelo wa va yuda eka masiku ya lawa. Eka siku ra vunharhu, (loko a ta va a wisile hikwalaho ka siku ra sabata) hi nkarhi lowu siku a ri sungula ku xa, a ri wo sungula ku fika e sirheni, u hlamarisiwile hi ku vona sirha ri nga ri na nchumu handle ka mpahla ya sirha, a suka hi xihatla ku tlhelele endzhaku ku ya tivisa Petro hi mhaka leyi, a ehleketa leswaku kumbe u ta endla swo karhi hi mhaka leyi, loko va ha hlamarisiwe hi mhaka leyi, Petro na Johana va suka va tsutsuma ku ya esirheni, kutani yena a va landza hi le ndzhaku.
Petro u ve wo sungula ku fika esirheni, kutani Johana a landzela. Va fika va vona swiambalo swa sirha, va nga tivi ku va ta endla yini, kutani va tlhelele kaya. Kambe Mariya a sala kwaleno sirheni, a karhi a rila hi ku twa ku vava, a languta sirha hi mbilu yo navela ku n’wi vona no n’wi khoma, a ku hambi a kova miri lowu feke, loko mihloti ya ha halaka a vona tintsumi timbirhi leti a ti nga vonaki kahle hikwalaho ka mihloti ya yena ti ambale tinguvu to basa, titshame laha Yesu a lahliwa kona, hikwalaho ka ku mpfilunganyeka ka yena a nga kotanga ku swi vona leswaku I tintsumi, hambi kuri ku chaveleriwa hi ku vulavula ka tona, lexi a xi ta n’wi chavelela a ku ri ku vona miri wa Yesu wu vuyisiwa ka yena, “ndzi le ku laveni ka Hosi ya mina leyi va nga yi susa laha, a ndzi swi tivi ku va n’wi yise kwihi” a vulavula hi ku vaviseka.
Kutani a hundzukela endzhaku a vona wanuna a yimile ku suhi na yena, loyi a lava ku tiva eka yena, “wansati, Hikokwalaho ka yini u rila? U lava mani?” hi ku ehleketa leswaku i mutirhi wa le xirhapeni, a n’wi hlamula hi ku hlonipha swinene, a ri karhi a rila, “Nkulukumba, loko u n’wi tekile, ndzi byeli laha u n’wi vekeke kona ndzi ta ya n’wi teka ndzi n’wi hlayisa.”
Loko u languta eka xifaniso lexi, u nga n’wayitela nyana hi ku hlamala, ku ri n’wa nsati loyi wo mpfilunganyeka, u lava ku teka Muvumbi wa misava a n’wi tlakula hi mavoko ya yena ku ya n’wi hlayisa no n’wi langutela, kambe Yesu a nga swi vonangi hi ndlela yo leyo, u n’wi langutile ku fika laha a vonaki mbilu ya yena leyi teleke rirhandzu leri pfurhaka ndzilo, lexi a xi lava a kuri ku lava Yesu ntsena, yena ntsena ku ri hava loyi a ta n’wi chavelela. A nga n’wi lulamisanga hikwalaho ko kala ripfumelo, hambi swi ri tano, rirhandzu ra yena ra ximoya ri funengete swilo hinkwaswo, hakunene rirhandzu ri funengeta hinkwaswo, “loyi a rivaleriweke ngopfu u rhandza ngopfu.”
Kutani tintswalo ta Yesu ti humelela ku n’wi khumbha hi rito rin’we, “Mariya” xana u swi vurise ku yini: hi ku hlanganyisa ka vunene no n’wayitela? A swi twa leswaku leri I rito ra Yena mbilu ya yena yi tlula hi ku tsaka, loko a hundzuka a n’wi vona a yimile eku suhi na yena, a karhi a hanya.” Rabboni! (Mudyondzisi)” a huwelela. Ku vaviseka ka yena na maxangu swi nyamalala, Hosi ya yena yi vuyiseriwile eka yena, yi ri karhi yi hanya, ntsako na vutomi bya yena swi vuyelerisiwa eka yena , a engeteriwa hi ku va wo sungula ku vona Hosi ya yena hikwalaho ka rirhandzu ra yena a nga si ti vonakarisa na le ka vadyondzisiwa va yena.
A navela ku n’wi khoma hi matimba leswaku a nga ha tshuka a n’wi sukela, kambe leswi a swi nga ta pfumeleriwa hikuva a tava laha yena a nga kona ntsena, a fanele ku swi twisisa leswaku se a ku fike nguva yi n’wana, laha na yena a fanele ku endla xa n’wa nchumu ku nga ku dyondzisa va n’wana ku rhandza Yesu ku fana na yena.
Ina, moya lowo kwetsima a wu hi pfuni leswaku hi rhandza Hosi hi timbilu ta hina hinkwato, hi nga languti na leswaku vanhu va ri yini hi sweswo.
Minkarhi yo tala na hina ha fika eka xiyimo lexi hi vonaki leswaku a kahari na ndlela swilo hinkwaswo swi helela kwala, hi yimile sirheni leri nga riki na nchumu, kambe tiva leswaku eka xiyimo xexo, Yesu u kona kwalaho ku nyika matimba na kuhlavutela loku ntshwa ka nguva yo ncinca vutomi bya wena.
3. Wansati loyi a nga landzelela Yesu hinkwako laha a ya kona. (Luka 24:1-9)
Wansati loyi a ri ku suhi swinene na Yesu na yena a nga pfumelanga leswaku Yesu u ta pfuka ku feni, a va ehleketa ku kuma ntsumbu lowu feke esirheni, tintsumi ti va hlamusela hi ku pfumala ku pfumela ka vona, “hikwalaho ka yini mi lava la hanyaka eka lava feke? A nga kona laha u pfukile, tani hi laha a mi hlamuseleke ha kona loko mi ri Galeliya.” Kutani va tsundzuka marito ya yena.
Timhaka leti a ti vuriwile ku ti ta endleka ti kumeka eka Matt 17:22, 23: “loko vari Galeliya, Yesu aku eka vadyondzisiwa va Yena n’wana wa munhu u ta nyiketiwa eka valala va Yena, va ta n’wi dlaya kambe u ta pfuxiwa hi siku ra vunharhu.” Kutani vadyondzisiwa va khomiwa hi tingana.
Loko a va pfumarile eka Yesu a va nga ta tsutsumela esirheni ku ya kuma sirha leri nga ahlama, kutani va tlhelele kaya va khomiwe hi tingana. Ematshan’weni yo huwhisa mali hi ku xava miri ra risuna eku tota ntsumbu, a va fanekele va xave swo karhi swo tlangela ku pfuka ka Yena, va ri karhi va langutela Hosi ya vona leyi pfukeke ku ta tlangela na vona!
Kambe Petro yena, murhangeri wa va Apostola? A ri un’wana wa va pfumeri loyi a nga pfumeri, na yena a nga pfumelanga xitshembhiso xa Yesu, hambi byi ri vumbhoni bya wansati loyi a n’wi tivaka swinene, kambe u tsutsumele esirheni kuya vona leswaku leswi wa nsati a swi vulaka I ntiyiso ke.
Xana hi languteka ku fana na va mani, na vanhu lava xavaka swiluva swo khavisa sirha, vanhu lava rilaka hikwalaho ka mufi, E-e hina hi gandzela Hosi leyi hanyaka, leyi tshameke e vokweni ra Xinene ra xikwembu, ku nga ri Mami leyi nga hlayisiwa. Xana ku langutela ka hina eka Yena hi kwihi, swi tshembhisa swa yena hi swi tekela enhlokweni ku fika kwihi, nkarhi wu n’wana swi lava hi swi hlaya, hi pfumela eka swona leswaku hi ta vuyela endleleni na kambe.
4. Lava mbirhi endleleni yo ya Emmaus: Luka 24:13-35
Ku hlamula swo karhi eka xiphemu lexi, hi tava hi engetela eka leswi nga dyondziwa eka xikomba dyondzo lexi, kambe a swi koteki ku hlaya ku pfuka ka Yesu loko u nga hlayi no ehleketisisa hi leswi humeleleke.
Vava nuna va mbirhi a va ri ku sukeni eyerusalema ku ya lava leswi nga enerisaka torha leri a va ri na rona, hikwalaho kova va nga enerisiweki hi maendlelo ya va rhangeri va le yerusalema. Hinkarhi lowu a va vuyela kaya vari na swivutiso swo tala ku hundza loko va famba,
Xikan’we kan’we wanuna wa vunharhu a tihlanganyisa na vona. A tlhela a va na xivutiso, a nga vutisanga hi leswi nga humelela eyerusalema kambe leswaku Hikokwalaho ka yini va tsanile na kambe va vulavula ha yini. Hi vu phukuphuku nyana, u n’wana wa vona a ehleketa leswaku loyi u fanele a ri muendzi loyi a nga riki wa kona etikweni leri, na kambe a nga tivi leswi humeleleke eka vhiki leri hundzeke, muendzi loyi u vonaki a nga tlharihanga, mavutiselo lama, “u vutisa yini” a vutisiwa hi ku khunguvanyeka, kambe loyi a vitaniwa Cleopas a sungula ku n’wi hlamusela hi muprofeta Yesu loyi a ri na matimba eku vulavuleni na le mintirwheni ya yena, na kambe a va vekile ku tshembha eka yena leswaku u ta va ntshuxa eka vuhlonga lebyi Israel a nga ka byona, kambe u vambiwile hi tihosi ni va rhangeri va vukhongeri, kambe sweswi ku na mavarivari leswaku u pfukile eku feni, leswi a swi nga tshamiseka munhu a ta endla yini eka swona.
Mupfhumba a sungula ku vulavula na vona marito ya yena a ya fana na nkova wa mati lama khulukela etimbilwini ta vona, a nga vulavula hi matimba kumbe ku va helela mbilu, kambe u sungurile hi matsalwa ya Muxe a kongoma a va hlamusela na ya va profeta, a hlamusela hi xin’we xin’we leswaku va twisisa, leswaku matsalwa hinkwawo a ya kongomisa Yesu, loko a ri karhi a vulavula, timbilu ta vona ti tshwa hi ku tsaka.
Loko a va fika eka mahambukelo ya tindlela ku ya eka yindlu ya vona, va n’wi alerile leswaku a hundzela emahlweni na riendzo, kambe va kombela leswaku a nghena leswaku na vona va ta n’wi katekisa tani hi leswi na yena a nga va katekisa endleleni, loko va nghenile endlwini va ri tafuleni ra swakudya, ndlela leyi a nga phema hi yona xinkwa no nkhensa swi endle leswaku mahlo ya vona ya pfuleka kutani va swi vona leswaku loyi hi Yena loyi ku vulavuriwaka hi Yena, loyi a nga vambiwa i ntiyiso u pfukile eku feni, xikan’we a va sukela exikarhi ka vona.
Ku tsaka ka mbilu loko Yesu loyi a nga pfuka a vulavula na wena, timbilu ta vanuna lavambirhi a ti khapa hi ntsako, ku fikela loko va teka riendzo ku tlhelele eyerusalema Vusiku byebyo kuya byela vadyondzisiwa leswaku u pfukile eku feni u ti humelerisile eka vona a hlamula swivutiso hinkwaswo.
Xana u le ndleleni, u le ku vileleni hi swiphiqho swa wena embilwini? Yesu hi Yena tolo na muntlha ni hi laha ku nga heriki, u ta hlangana na wena hi nkarhi wa kahle, a hlamula swivutiso swa wena hinkwaswo, leswaku loko a ku pfunile, na wena u ta ya pfuna vamakwerhu ku va nyika ku tshembha loku ntshwa.
5. Yesu a ti kombisa ro sungula eka vadyondzisiwa hinkwavo (Luka 24:36-49)
Mhaka leyi yi humelerile hi nkarhi wa madyambu eka siku ro sungula ra vhiki (sonto). Va Apostola xikan’we na vavasati hinkwavo a va ri eka yindlu ya le henhla laha va nga dya swakudya swa madyambu ro hetelela na Yesu, a va tikhiyelele minyanghwa hinkwayo hikwalaho ko chava va yuda (John 20:19). Hinkarhi lowu va nga le ku dyeni kumbe va hetile swakudya.
A va pfilunganyekile. Mariya Magdalene loyi a nga nghena a va hlamusela hi laha Yesu a nga vulavula na yena ha kona esirheni, kasi va n’wana vavasati lava nga landzela Yesu eku vambiweni ka Yena u ti humelerisile na le ka vona, laha a nga va byela leswaku a va fambi va ya byela vadyondzisiwa leswaku u ta hlangana na vona Galeliya.
Petro na Johana na vona va nyikile vumbhoni hilaha va nga kuma sirha ri nga ri na nchumu ni mpahla ya yena yi phutsiwile yi vekiwa etlhelo ka nhloko ya yena, yi vekiweke yi hambana na leyi nwana a phutsiwile hi yona.
Na kambe swi tikomba Yesu a ti kombise ro sungula eka Petro a nga si ti komba eka vadyondzisiwa va “khume na va mbirhi” (1Cor 15:5). Petro na yena a fanele ku nyika vumbhoni hi swona eka va dyondzisiwa (Luka 24:34).
Ku swi sasekisa hinkwaswo, vava nuna va mbirhi lava nga twa mavarivari ya leswaku Yesu u pfukile, kambe va nga tivi leswaku va ta endla yini, a va sukile kuya etikweni ra Emmaus, va fika hi ku hefemuteka va hlamusela hilaha Yesu a nga ti kombisa eka vona a hlamula swivutiso hinkwaswo, no hlamusela ku vambiwa ka yena tani hi loko swa bvumbiweke eka tesitamente ya khale.
Hambi loko vumbhoni byi hlamuseriwile, lavo tala va nga siki n’wi vonangiki, a va ri na mbitsi ya leswaku va ta pfumela njhani va nga si n’wi vona, na kambe va ti vutisa leswaku hikwalaho ka yini a ti kombisa eka wansati loyi na Petro na lava nga famba va ya Emmaus, Hikokwalaho ka yini a nga ti kombisangi eka vona lava a nga va hlawula a famba hinkwako na vona.
Kutani hi xikan’we Yesu a va exikarhi ka vona, a va n’wi vonangi kumbe ku n’wi twa loko a nghena: a ri kwalaho a va xeweta aku “ku rhula aku ve na n’wina” marito ya yena ya va na matimba ku hundza ku vonakala ka yena, hambi leswi a va twile vumbhoni hinkwabyo a swi va khorwisanga kambe sweswi va n’wi vona hi yexe a ti humelerisa eka vona, va ehleketa leswaku kumbe I xipuku.
Ku herisa ku chava ka vona, a vulavula na vona hi rito ra ntolovelo a va vutisa leswaku va chavisiwa hi yini, a va rhamba leswaku va n’wi tshunelela va ta vona leswaku hi yena hi xiviri na leswaku u na nyama na ngati, ku fana na vona. Ri voni a ri karhi ri tshinela, kambe a swi vonaki eka swi kandza swa vona leswaku va ha ri na ku kanakana nyana, kutani a teka xinkwa na nhlampfi a phema a dya tani hi leswi a swi endliseke xiswona loko a ha ri na vona, kwalaho ku va ku boxeketa ka yena va sungula ku ntshuxeka va sungula ku vulavula na yena va n’wi kombisa hi laha va nga tsaka ha kona.
Loko ripfumelo ra vona ri vuyerisiwile eka Yena hi leswi va swi voneke hi mahlo ya vona, kutani a sungula ha ka ntsongo ka ntsongo ku va hlamusela hi laha leswi a swi fanele ku humelela leswaku matsalwa ya Vaprofeta ya hetiseka hi ta ku vambiwa ka yena, na leswaku ku rivaleriwa ka swi dyoho a ku fanele ku va tivisiwa eka matiko hinkwawo, hi kwalaho va fanele ku va timbhoni ta timhaka leti, kutani a pfula mahlo ya vona leswaku va vona ntiyiso wa timhaka leti na ku twisisa timhaka leti a nga va hlamusela loko a ha ri xikarhi ka vona loko a nga si vambiwa, leswi a va nga swi koti ku swi khoma hikuva moya lowo kwetsima vu nga ri kona ku va pfuna, hikuva a swi koteki leswaku munhu a khoma swa ximoya loko a nga pfuniwa hi moya wa xikwembu.
Hi ku pfala mhaka leyi, a va tshembhisa ku va rhumela “xitshembhiso xa Tatana”
(Moya lowo kwetsima), a va hlamusela leswaku va nga tshuka va suka eyerusalema va nga si amukela nyiko ya xitshembhiso, kutani loko va yi kumile yi ta va nyika matimba ya leswaku vava timbhoni ta yena ku suka yerusalema kuya fika emakun’wini ya misava.
6. Yesu a ti kombisa ka vadyondzisiwa na le ka Thomasi (John 20:24-29)
Eku sunguleni loko Yesu a hlangana na vadyondzisiwa va Yena, Thomasi a nga ri kona, va dyondzisiwa lava n’wana va n’wi tiserile mahungu lama nene leswaku Yesu u pfukile, u va na ku hlamula ka “ku kanakana Thomasi” nhlamulo ya yena yi va leswaku, “rivalani” “loko ni nga vonangi laha swipikiri swi nga n’wi tlhava kona na laha tsheveni ra yena a ni nge pfumeri,” ku vona I ku pfumela, hambi leswi hosi a yi nga ri kona kwalaho, yi twile no vona ku kanakana ka yena.
Thomas a nga ri munhu wo olova hi ntumbuluko, endzhaku Yesu u byerile vadyondzisiwa leswaku va fanele ku ya eyerusalema hikuva Lazaro u file, va n’wana va dyondzisiwa va tsundzuxile Yesu leswaku wa swi tiva leswaku vayuda va lava ku herisa vutomi bya wena ke/, kambe Thomasi a hlamula hi matimba leswaku: “a hifambeni hi ya fa na yena.”(John 11:16) Na kambe eka madyambu lawa a nga lelana na vona Yesu u va hlamuserile leswaku laha a yaka kona ku ya va lulamisela ndhawu va ku tiva na ndlela va yi tiva, Thomasi a hlamula hi ndlela yo komba ku karhiha, leswaku: “Hosi a hi ku tivi laha u yaka kona na ndlela hi nga yi tivisa ku yini” kutani sweswi va dyondzisiwa va hlengeletanini kambe a nga kona swa hlamarisa. Ina ari munhu wo hambana na lava n’wana a nga khorwisiwi hi ku olova kambe loko a pfumarile a nga tsekatseka a ti yimisela hambi ku hakela ku pfumela ka yena eka Yesu na hi vutomi ya yena, hikwalaho Yesu a swi rhandza ku pfuna rivoningo leri mbulukaka, leswaku ri hlanga leri tshovekeke ri hlangana na vadyondzisiwa lava n’wana
Loko swi te tano, xana u ti lulamiserile ku hlangana na hina laha hi fikaka hi helela hi ku ehleketa a hi pfuna ku susa ribye ku ya emahlweni. U na ku hi lehela mbilu hi kuya hi ku hambana ka hina.
Thomasi loko ku ri yena hi tlhelo, a tile ku ta va na vona hi ntalo, loko swa ha te tano, hikuva endzhaku ka masiku ya nhungu Yesu a ti humelerisile eka vona a ku “ku rhula a ku ve na n’wina” kutani a hundzukela eka Thomasi a ku: tana hoxa ritiho ra wena evokweni ra mina na le tsheveni tani hi loko u vurile leswaku u lava ku swi endla, hikwalaho sukela ku kanakana u pfumela.” Thomasi a tsakile swinene. A nga hari na miehleketo yo endla leswi a nga te u ta swi endla, u lo huwelela aku “Hosi ya nga Xikwembu xa mina.” Ku hlangana ka ku tinyikela no pfumela.
Yesu a sungula ku tirhisa nkarhi lowu ku va dyondzisa maendlelo ya nkoka ya le Tilweni: eka lava n’wi rhandzaka kambe va ri na ku tsana eka ripfumelo ra vona, u tiyimiserile ku va nyika nhlavutelo ya matimba ku fikelerisa ku tsandzeka ka vona, swa n’wi tsakisa loko va pfumela ku suka eka marito ya yena.
Leswi swi endleka na le ka hina: Xikwembu xi tihumelerisa eka hina hi rito ra xona na hi moya wa xona lowo kwetsima, hikwalaho hi fanela ku dyondza ku yingisela vumbhoni lebyi mbirhi, handle ko yingisela mianakanyo ya hina leyi hlangahlanganeke.
7. Yesu a vuyelerisa Petro (John 21:1-25)
Yesu u va nyike xileriso leswaku a va fambi va ya Galeliya u ta hlangana na vona kona. Hikokwalaho ka yini kwaleno, a swi le rivaleni, kumbe a lava leswaku va hum eyerusalema leswaku vava e ndhawini leyi va nga ta ka va nga tipfaleli to chava ku xanisiwa hi va rhangeri va Israel. Handle ka mati ya wasi ya lwandle ra Galeliya a va ta famba va rhurile va nga chavisiwi hi nchumu.
Swi nga khataleki leswaku va ta tirhisa ndlela yihi, a swi ta va tekela tikhilomitara ta 150 kumbe 200 ku fika kona, mpfhuka wo leha lowu a wu ta va tekela masiku ku fika kona, kambe hikuva a va byeriwe ku ya hlangana kona va swi endlile.
Endzhaku ka minkitsikitsi ya vhiki, Petro loyi a nga tivi ku u ta endla yini loko a ha rindzerile Yesu, a tsundzuka masiku ya yena ya khale loko a ha ringela tihlampfi, kutani a ehleketa leswaku swa antswa a ya phasa tihlampfi loko a ha rindzerile Yesu, kutani a tivisa “ndzi ya eku dlayeni tihlampfi” lava n’wana va hlamula va ku, “hi famba na wena!”
Va heta Vusiku hinkwabyo exikepeni va ri kari va ringeta ku hoxa tinkoka ta vona elwandle kambe va nga khomi nchumu. Loko ri lava ku xa, ku ringana 100 wa timitara, va vona musi wa ndzilo egangeni ka lwandle, kutani vanuna loyi a yimile etlhelo ka ndzilo a huwelela aku: “mi phasile tihlampfi ke? “E-e” va huwelela na vona, “hoxelani tinkoka ta n’wina eka tlhelo ra xikepe mi ta phasa” va hundzuluka va langutana, I mani munhu loyi na swona u lava yini ni mixo wo tani. Kumbe u tiva leswi a swi vulaka, hi ku vona va nga lahlekeriwa hi nchumu loko va n’wi yingisa kumbe va nga n’wi yingisi, kambe va kanya timbilu va hoxa tinkoka eku ringeta leswi a swi vulaka wanuna loyi, loko va ha endla tano, ku twakala huwa leyi kulu ya tihlampfi endzeni ka xiphasi hi tihlampfi leti nga phasiwa ti ringetaka ku huma eka ntlhamu, Johana hi yena wo sungula ku vona leswaku ku na swi n’wana swa matimba swi humelelaka, ku fana na le ka nkarhi lowu nga hundza (Luka 5:4-11). “I Hosi!” a huwelela hi ku tsaka loku kulu. Hi ku twa leswi, Petro hi xihatla a ambala nguvu ya yena a tlula eka byatso ku tsutsumela egangeni ra lwandle.
Ku tsaka loku kulu ko vuyelelana na Hosi! Xikhuvuto xi humesiwa elwandle na nhlayo yo tala ya tihlampfi leti ringaneke 153, Yesu a va mu amukeri hikuva a va lulamisele tinhlampfi leti katingiweke egangeni ra lwandle. (Swa tsakisa ku tiva leswaku na Thomas a ri na vona).
Hi ku kongoma Yesu a lava ku va vonisa leswaku eka minkarhi hinkwayo u na vona hambi loko va ri ku anakanyeni ka ku endla swa kahle swa vutomi bya vona.
Loko swa ku dya swa mixo swi herile Petro a sungula ku anakanya hikuva a nga tivi ku ri ku ta humelela yini hi yena. Munhu a nga ehleketa leswaku ku va a landzula Yesu hinkarhi vo tengisiwa ka Yena eka huvo ya Caiaphas, a swi ri ku n’wi dyeni endzeni, a swi tiva leswaku mhaka leyi a yi nge heleli mpfhukeni, ku fanele ku va na leswi vulavuriwaka kumbe ku endleka, kambe ku swi ta endlekisa ku yini a nga swi tivi. Xana ntirho wa yena hi wihi? wa ha fanele a rhangela ntlawa lowu wa vadyondzisiwa, kumbe sweswi a humesiwile, Yesu u lulamisa un’wana loyi a nga ta rhangela ntlawa? Loyi a nga wa mbilu ya yena, Yena a ti tlhelele a ya ringela tinhlampfi tani hi leswi a tivaka swona, leswi a swi endla loko Hosi yi nga si n’wi vitana leswaku a yi landzela, na kambe loko Yesu a tava a pfukile ku feni u ti kombisile eka Yena a nga si tikomba eka lava khume. Mhaka leyi hinkwayo a yi fanele ku huma eka Yesu, ku nga leswi a swi ri ku humeleleni laha.
Loko hi nkwavo va tshamisekile e ndzilweni, hinkwavo va miyela, Yesu a hundzukela ka Petro ku n’wi vutisa: “Simon n’wana Jona, wa ndzi rhandza hi ntiyiso xana, ku ringana ka nharhu?” ku hlambanya emahlweni ka ntlawa wa Yesu la nga tshembheka eku n’wi landzela leswaku wa n’wi rhandza ke ku hundza vona, swi khomisa tingana ngopfu, kambe ku endla sweswo u ri karhi u swi tiva u n’wi landzurile ka nharhu, a ku ri leswi hleketerisaka. “Ina Hosi ndza ku rhandza wa swi tiva na wena” a hlamula a ri karhi a rindzerile leswaku Yesu a n’wi vutisa leswaku Hikokwalaho ka yini a n’wi landzurile hinkarhi wo tengisiwa ka yena. “Hlayisa tinyimpfu ta mina” ku huma rito ro nyika xileriso eka Petro ro olova, petro a khorhamisa nhloko mahlo ya yena ya tala mihloti. Leswi vulaka leswaku a nyikiwa na kambe nkarhi wo rhangela ntlawa. A mita marha a karhi a languta ehansi, na kambe ku vuya xileriso ku fana no sungula, “Simon n’wana Jona wa ndzi rhandza ke?” na kambe Petro a fanele ku kameleta marito hi ku vava e enon’wini wa yena, “Ina Hosi wa tiva leswaku ndza ku rhandza” Yesu a tlhela a n’wi lerisa ku fana no sungula, “ Risa swinyimpfana swa mina” loko a humesa marito a ma fana na ndzilo wa malahla enkolweni wa yena, hambi swi ri tano Yesu a nga si heta hi yena a n’wi vutisa ra vu nharhu xivutiso xo fana, swi sungula ku n’wi tikela swinene, Yesu a swi tiva hilaha a nga n’wi landzula ha kona. “Hosi u tiva hinkwaswo ndza ku rhandza” a hlamula ra vunharhu hi ku rhuhumela, Hosi yi n’wi nyika xileriso xa vunharhu, “hlayisa tinyimpfu ta mina.”
(Marito lawa hi ma vulaka ya na matimba eka ximoya ngopfu na le ka vutomi bya vumundzuku bya hina. Petro u vulavula hi nomu ku ringana ka nharhu leswaku a nga yi tivi Hosi, leswi a swi ri na xiave hikuva ku pfumela ku ta hi ku yingisa kutani a yingisile yena n’wini ka nharhu a landzula Hosi, Yesu a lava a hlambanya na kambe e mahlweni ka vanhu leswaku a ngo tiva Yesu ntsena kambe wa n’wi rhandza. Leswi a swi humelela a swi fana na loko munhu a nyika vumbhoni eka huvo ku ri karhi ku yingisiwa leswi nga kandziyisiwa kutani ku ta herisiwa nandzu, u landzurile endzilweni kutani u hlambanya endzilweni na kambe, endzhaku ka nhlangano lowu mbilu ya Petro yi sungula ku tlhela yi twa leswaku ku tinyiketela ka yena eka Hosi tani hi murhangeri swi vuyerisiwile eka yena ematihlweni hambi emisaveni.)
Kutani Hosi yi profeta Petro leswaku loko a dyuharile u ta khotsiwa a hundzisiwa e misaveni, leswi vulaka leswaku u ta nyikiwa nkarhi wo kombisa rirhandzu ra yena eka Yesu hi ku xanisiwa emirini.
(Hikwalaho swi tsariweke eka matimu leswaku endzhaku ka nkarhi loko Petro a ta vambiwa u kombela ku vambiwa a langute e ndzhaku hikuva a nga faneriwi ku vambiwa ku fana na Muponisi wa ya Yena.)
Hikwalaho u nga vutisa leswaku ku kota ku fikelela ku va murisi wa tinyimpfu ta Yesu u fanele u pase tidyondzo ta njhani? Nhlamulo hi leswaku u fanele ku rhandza Yesu ku hundza vona; u fanele ku n’wi rhandza hi rirhandzu ra ku tswariwa hi Xikwembu, leswi ku nga nthlonthlo lowu kulu swinene!
8. Yesu a ti humelerisa eka lava khume na un’we entshaveni ya Galeliya a va nyika Xileriso lexi kulu (Mat 28:16-20)
Ku ti vonakarisa loku ku ve hi nkarhi lowu a nga si tlakuseriwa ehenhla. Ntshaveni leyi Yesu a nga yisa vadyondzisiwa va yena kuya lelana na vona, ka hari yona leyi a nga tshama a hundzuluxiwa a ri ku khongeleni a ri na va dyondzisiwa lava nharhu (Mark (9:3). Ndhawu leyi a yi ri kule na vanhu, a kuri na ndhawu ku tlhela ku miyela, laha a ta va na nkarhi wa kahle loko a va lerisa swi laveko swa tilo.
Hambi leswi a lerisile lava khume leswaku va hlangana na yena, swi nga endleka ku ve na lavo tala lava pfumeleke eka yena, kambe va nga n’wi vonangiki endzhaku ka loko a pfukile eku feni (1Cor. 15:6). Loko lava khume na un’we va n’wi vona, va sungule ku n’wi Gandzela, sweswi a nga hari n’wana wa munhu loyi va fambeke na yena eka siku ri n’wana, kambe a ri loyi a pfukeke n’wana wa Xikwembu, mufumi wa misava. Va n’wana lava a va fana na Thomas a vari karhi wa anakanya leswaku I ntiyiso hi yena, kambe loko a ri karhi a tshinela a sungula ku vulavula na vona, ku kanakana ka vona ku mitiwa hi ntsako wa ripfumelo.
Swa nkoka ku swi tekela enhlokweni, ku ti humelerisa ka yena ka sweswi a ku hambanile na loko sungula, loko a ti humelerisa ro sungula eka Mariya, vavasati lava n’wana, lava yaka Emmaus, na le ka va dyondzisiwa va yena, a ti humelerisa leswaku a va tirhela no pfuxeta ripfumelo ra vona, kambe sweswi a humelela tani hi mu fambisa wa mavutho eku nyika swi leriso eka mavutho ya yena ya nyimpi, nyimpi ya ximoya a yi fanekele ku sungula leswaku ku ya hlaseriwa leswaku mfumo wa tilo wu vuyeriwa. Sweswi a nga ha languteki a ri Yesu wa njhingha, wo olova no va xikarhi, kambe a ri mukhandziyi wa hanci ya nyimpi ya le ka Rev 19:11, a lerisa a ri matilweni a khome tlhari ra ndzilo, ku rhangela vuthu ra yena ku ya eku hluleni ka ku hlula.
A nga si kwetsimisiwa kambe ku ringana awara ku fana na loko a ri ntshaveni yo kwetsimisiwa, kambe a humelela eka vona a ri na ku kwetsima loku nga ha heriki. Rito ra yena ari ri ra ma timba ku fikelela na tindhawu hinkwato ta mheho ya misava, matimba hinkwavo ndzi nyikiwile wona etilweni na le misaveni……..” entangeni wa Edeni, nala wa yena dyavulosi, a yivile matimba eka munhu loko a tava a n’wi kanga nyisile, kambe loko Yesu a tava a fikile emisaveni ku ta vuyelerisa matimba, u n’wi hlurile ka nharhu, ro sungula entshaveni hi 40 wa masiku, exihamban’weni a faya nhloko ya yena to ni hi loko ku dlayiwe nyoka, loko a pfuka sirheni u nyikiwile hari ya ku hlula hi muavanyisi lonkulu wo lulama ku nga Xikwembu. Hilaha swi nga tsariwa ha kona eka Ps 2:8, 9:
“Kombelani eka mina, ndzi ta mi nyika matiko ku va ndzhaku ya n’wina; na misava ku va Rifuwo ra n’wina” (Ps 2:8, 9).
A ku ri Hosi leyi nga pfuka eku feni leyi a yi havaxela masocha ya yona ya nyimpi ku ya hlasele misava, ku endla vadyondzisiwa eka hinkwavo lava nhlanganaka na vona, vadyondzisiwa lava a va ta landzelela minkondzo ya yena va landzelela swi leriso swa yena; vadyondzisiwa lava nga ta n’wi tirhela, ku nga ri exihundleni kambe erivaleni, va khuvuriwa va hlambanya “ndzi file hi tlhelo ra misava ndzi hanyela Xikwembu lexi hanyaka!”
Marito ya yena yo hetelela ya tile tani hi xitshembhiso “vonani ndzi na n’wina ku ko ku hela misava Amen.” Ku hambana loko kwetsima swonghasi!
Kambe hi ntiyiso a hari na vona, ku nga ri eka masiku lawa va rhangeri va mavutho va tirhisaka, xithekinologi ku letela mavutho ya vona, E-e, Yesu u ta a ta tshama endzeni ka socha ri n’wana na ri n’wana ku va tiyisa no va letela leswaku va hlula.
Hallelujah, hi le ka tlhelo ra ku hlula!
C. YESU A TLHANDLHUKA (Luka 24:50-53; act 1:1-14)
I swa nkoka ku tiva leswaku swi teka masiku yo ringana 39 endzhaku ko tikombisa eka Mariya na le ku Tlhandlhukeni ka yena Luka 24:36-49 na kambe eka 50-53 na le ka timhaka ta va Apostola 1:9-11.
Eka nkarhi lowu, u ti humelerisile eka vadyondzisiwa va yena eka swi yenge swo hambana, ni le ka va n’wana va Apostola ku vulavula na vona hi ta mfumo wa tilo. (Vona eka 1Cor. 15:3-8 laha swi hlamuseriwaka leswaku eka nkarhi lowu u ti kombise eka 500 va vapfumeri.)
Kambe, hambi swi ri tano, ntirho wa yena emisaveni a wu herile, nkarhi wa ku tlhandlhukela a wu fikile, kutani a lerisa vadyondzisiwa leswaku a ya hlangana na vona entshaveni ya Mutlhwarhi, ehandle ka Yerusalema. Laha va n’wi vutise xivutiso xo hetelela leswaku xana u ta tumbuluxa mfumo wa Israel hi vuntshwa ke hi masiku ya lawa. A va hlamula leswaku a swi le ka vona ku tiva hi laha Tatana a lunghiseke hi kona nguva na minkarhi hi ma timba ya yena, kambe va ta amukela moya lowo kwetsima leswaku va tava timbhoni ta yena eka misava hinkwayo.
Endzhaku ka sweswo a tlhandlhukela etilweni. U fikile emisaveni tani hi nandza, a tswariwa eka muti wa njhe, kambe a suka ku tlhelele etilweni hi golonyi ya le Tilweni ku nga mapapa, tani hi HOSI YA MISAVA!
Tintsumi ti mbirhi ti salela endzhaku ku va tiyisa hi hungu leri nge, mi nga languti ehenhla mi hlamarile ni mahlo lama teleke mihloti, kambe, emoyeni, langutelani vumundzuku hi laha a nga ta vuyisa xisweswo a fambiseke xi swona hi mapapa eka nkarhi lowu vekiweke.
Eka nkarhi lowu a va nga faneri ku tshama njhe, va yimela ku vuya ka yena, kambe va fanele ku landzelela swi leriso swa yena hinkwaswo ni ku hetisisa leswi nga lerisiwa ku endliwa. Goza ro sungula, va fanele ku tlhelele eyerusalema ku ya rindzela “xitshembhiso xa Tatana”, ku nga ku cheriwa hi moya lowo kwetsima, kutani, va ta twa ku tatiwa hi matimba ya le henhla, kutani va famba va ya endla vadyondzisiwa emisaveni hinkwayo, ku sungula hi Yerusalema, va ya Judea, Samaria, na ku ya fika emakun’wini ya misava!
Endzhaku ko chaveleriwa hi marito lawa, va suka va tlhelele e yerusalema, kutani va tlhandlhukela eka Kamara ya le henhla laha va nga tshama kona ku ringana khume ra masiku, va tiyisela swin’we exikhongelweni, ku fikela loko moya wu fika henhla ka vona, lowu nga va kotisa ku ya emisaveni hi matimba yo fana na lawa Hosi ya vona a yi ri na wona.
Loko Yesu a hakerile nxavo hi nkwawo, u amukerile hari ya Yena, sweswi i nkarhi wa hina ku landzela minkondzo ya Yena, leswaku na hina hi ta amukela tiharhi ta hina!
//////////